Martha Nussbaum schreef een boek met deze titel. Het is een manifest dat een pleidooi houdt voor onderwijs waar menswording centraal staat.
Vrijdag nam ik als docent deel aan een visiedag van het team van de opleiding toegepaste Psychologie in Antwerpen, waar ik het vak Interculturele Begeleiding doceer. We kregen er de ruimte om vanuit een denkoefening rond gebeurtenissen op persoonlijk vlak, in de opleiding, het werkveld en de samenleving te komen tot een kernidee, een droom over waar ons onderwijs naartoe zou moeten evolueren. In een creatieve bui kwam het groepje waarin ik meewerkte tot een tekening waarbij onderwijs op dit moment vooral een spiegel van de samenleving is, onderwijs wil 'mee'-zijn met de trends van verzakelijking, efficiëntie, impact, individualisering,.. en ga zo maar door. Terwijl de rol van onderwijs juist zou moeten liggen in het 'voor'-zijn, in het opnemen van een voortrekkersrol, om jonge mensen klaar te stomen voor de nieuwe samenleving waarvan de kiemen al te zien zijn. Een samenleving waar samen leren en leven centraal staat, waar veerkracht moet ontwikkeld worden om om te gaan met levensgrote uitdagingen, waar alles veel meer slow zal verlopen. Van slow food naar slow learning? Het onderwijs dat daarop wil voorbereiden kan niet anders dan naar inhoud en pedagogiek ruimte te maken voor menswording. Inhoudelijk zou veel meer aandacht mogen gaan naar andere culturen en religies, naar het kritisch bevragen van het eigen westers discours als één van de mogelijkheden ipv de alleszaligmakend, geschiedenis en filosofie, maar ook het leren van een vreemde taal zouden noodzakelijke ingrediënten moeten zijn van elke opleiding. Daarnaast is het belangrijk ruimte te maken voor het ontwikkelen van de verbeelding via een ruim aanbod aan kunstvormen. Pedagogisch is het een noodzaak te gaan werken met kleine groepen waar de individuele ontplooing van de studenten in interactie met anderen onderwerp van gesprek kan zijn, waar feedback en oprechte aandacht van docenten een plaats hebben, waar een experimenteerruimte voorhanden is om het nieuwe samenleven te oefenen. Deze droom lijkt ver af te staan van wat we momenteel meemaken op vlak van onderwijsontwikkelingen. In het boek van Nussbaum vergelijkt ze haar ervaringen in de VS, Europa en India en besef je hoe bedroevend de kwaliteit van ons onderwijs is. In het licht van een goed functionerende democratische samenleving moeten we het roer dringend omgooien. Ik vond het afgelopen vrijdag een zeer deugddoende en enthousiasmerende oefening, die hoop creëerde. Er is een alternatief. Lees zelf Martha's manifest en denk ook eens terug aan die ervaringen tijdens jouw leerproces die je echt iets hebben geleerd over jezelf en de samenleving waarin je je beweegt, over onderwijs dat ertoe doet.
Fanny
Citaat uit Martha Nussbaum- Niet voor de winst: "Als de werkelijke botsing der beschavingen, zoals ik geloof, een botsing binnen de individuele ziel is, waar hebzucht en racisme strijd leveren met respect en liefde, dan zijn alle moderne samenlevingen die slag snel aan het verliezen, omdat ze de krachten voeden die tot geweld en ontmenselijking leiden en er niet in slagen de krachten te voeden die leiden tot culturen van gelijkheid en respect." (p. 188)
