Waarom meisjes en vrouwen steeds geviseerd worden in het assimilatiediscours

Ursulinen Mechelen verbiedt het dragen van lange rokken of jurken. Los van wat het verhaal is en waarom de school dit doet, wil ik even een bedenking uiten. Vooral vanuit het vrouwzijn in deze superdiverse samenleving. Op één of andere manier zijn het steeds de vrouwen die gedisciplineerd moeten worden en dan nog via uiterlijke tekenen. Wat een vrouw draagt als kledij: van hoofd tot voeten, lees van hoofddoek tot lange rok, wordt met argwaan bekeken. En becommentarieerd, vooral door mannen met macht. ‘Het persoonlijke wordt politiek’, is een uitspraak van de tweede feministische golf en wat betreft dit onderwerp meer dan waar. Door hun kleding geven vrouwen aan te behoren tot bepaalde gemeenschappen en groepen en maken ze een maatschappelijk statement. In deze geseculariseerde samenleving zou je zo de bedekkende kleding kunnen zien als een opkomen voor het recht op een geloof, op religie. Het kan ook gelezen worden als een oordeel op de nietsonziende ontblootte samenleving, waar vrouwen aan de blikken van mannen worden overgeleverd. Zo zijn er vele lezingen mogelijk. Ook Chia Longman geeft in haar publicaties aan dat kleding een duidelijk facet vormt van maatschappelijke normering.  Wat een vrouw denkt is van weinig belang, wat ze draagt des te meer. Maar wat ik me in essentie afvraag is…

Waarom is er veel minder een debat in de samenleving en dus ook op scholen over de uiterlijke tekenen die jongens en mannen dragen? Hoe zij zich kenbaar maken als al dan niet gelovige? Via het disciplineren van vrouwen willen we integratie van (toekomstige) kinderen bewerkstelligen. En vervang het woord integratie hierbij maar door assimilatie. Het is een veelgebruikte strategie. Wereldwijd en doorheen de geschiedenis zijn het steeds vrouwen die worden ingezet om de strijd van een bepaalde groep voor een bepaald samenlevingsmodel te winnen. Agressie vanuit de machodominante samenlevingen wordt daarbij niet geschuwd. In Congo worden vrouwen ingezet als oorlogswapen, in de Middeleeuwen verbrandde men heksen, vaak vrouwen die mondig opkwamen voor hun  rechten of die de tijd vooruit waren met hun kennis.  En nu denk je waarschijnlijk, hoe durft ze dit te vergelijken? Door de dialoog met mijn studenten en het leren kennen van hun betekenisgeving , weet ik dat deze ‘beschaafde’ actie ook kwetst, ook mensen- en vrouwenrechten schendt.  En ook al zijn er verdomd goede argumenten om geen lange rok te hoeven dragen zelfs vanuit het geloof en zijn er terecht veiligheidsredenen vanuit de school om de rok te verbieden, in essentie gaat het hier om iets anders. De angst voor het vreemde en het vreemde beteugelen. En wie is echt de vreemde?? Ja, de vrouw en nu dus de vrouw met een kleurtje.  

Vanuit het feminisme kunnen we ook iets leren over de verhouding tussen minderheden en de dominante cultuur.  Luce Irigaray trekt de lijn door van de verhouding tussen man en vrouw naar de verhoudingen in een superdiverse samenleving. “To open a place for the other, for a world different from ours, from the inside of our tradition, is the first and the most difficult multicultural gesture.”De spanning tussen intimiteit en elkaar vreemd zijn is wat de verhouding tussen man en vrouw kenmerkt, maar ook de verhouding tussen de minderheden en de dominante cultuur in een samenleving. Het is de voortdurende balans tussen erkennen van gelijkheid - we zijn allemaal mensen, allemaal divers -  en het werkelijk plaats geven aan verschil. Eén van Irigarays boeken heet ‘Democracy begins between Two’. Voor haar is de basis van democratische verhoudingen het omgaan met gelijkheid en andersheid tussen de seksen.

Durre Ahmad, een Jungiaans psychologe uit Pakistan die ik een aantal keren mocht beluisteren, betoogde steeds dat de disciplinering van vrouwen een teken aan de wand is dat een samenleving  niet overweg kan met anderszijn en verschil.  Vanuit haar buitenstaandersblik (al 15 jaar bezoekt ze Vlaanderen) zegt ze het volgende: er bestaat een onvermogen ‘to bear mystery’: in deze zo op ratio gerichte samenleving, waar de wetenschap heilig wordt verklaard, hebben we het heel moeilijk met wat wij noemen ‘irrationaliteit’, emoties, geloof, transcendentie. De starre houding tegenover de hoofddoek is daar voor haar een voorbeeld van. Hoewel zij zelf een zeer liberale visie aanhangt als moslima op vlak van uiterlijke tekenen – waarmee ik niets zeg over de diepte van haar geloof – vindt zij dat het gesprek over de hoofddoek fundamenteel een gesprek tussen vrouwen moet zijn die de hoofddoek al dan niet dragen. De manier waarop er nu over hen beslist wordt, wakkert de invloed van bepaalde strekkingen binnen de islam die een meer fundamentalistischer visie vertegenwoordigen alleen maar aan. “Wat je aandacht geeft, groeit’, zegt David Cooperrider in de benadering van Apprecative Inquiry en het is precies wat er gebeurd is met de hoofddoek. ‘Wij’ hebben er een probleem van gemaakt en het probleem is alleen maar groter geworden. Bovendien voegt zij toe dat in elke samenleving het steeds het feminiene is dat de zondebok is. Daarom is de hoofddoek een symbooldossier.

Vaak zijn het net die meisjes die goed studeren, die een toekomstbeeld hebben, die op hun eigenwijze manier emanciperen, die beteugeld worden. Emanciperen via het geloof, ja, en dat zijn we niet(meer) gewend. Vanuit een keuze om een zelf te ontwikkelen in verbinding met een gemeenschap; ook iets waar we in deze op autonomiegerichte samenleving maar moeilijk bij kunnen. Als we deze jonge vrouwen voortdurend het gevoel geven dat ze geviseerd worden, gediscrimineerd en buitengesloten, wat hebben we dan bereikt?

‘Er zijn vele wegen naar emancipatie’, zei Anja Meulenbelteens. Ik denk dat er ook vele wegen naar integratie zijn. Zeker voor vrouwen . En zouden we niet beter bezig zijn met kansen te scheppen op sociaal-economisch vlak en talenten  te stimuleren bij deze jonge moslima’s dan hen te herleiden tot steeds maar weerkerende doek- en vlies discussies?  Als we echt om hun toekomst geven, geef hen dan het recht op het vormgeven van hun eigen toekomst!

21 maart

21 maart. Internationale dag tegen discriminatie en racisme. Onnodig te zeggen dat deze dag nog erg nodig is. Via de media en de belangengroepen zoals Minderhedenforum horen we te vaak de verhalen van discriminatie op de werkvloer, de huisvestingsmarkt, op scholen. Ik was de afgelopen dagen in Berlijn en wil jullie graag laten delen in twee positieve verhalen. Over de kracht van verschil en de mogelijkheid die te overbruggen. In een stad als Berlijn die in één eeuw verzet, onderdrukking, splitsing en éénmaking meemaakte, adem je de hoop  op een andere wereld. Twee foto’s getuigen van de meerwaarde van het samenwerken in en met verschil. Moge het inspirerend zijn, ook voor jou in je samenleven en samenwerken met anderen!

Synchronicity…the place to be

Soms vallen alle puzzelstukjes samen: je bent op weg  om een vorming rond meertaligheid te geven én in de trein lees je in de Metro over scholen die zich beraden over de taalwetgeving én de treinbegeleider wil geen Frans spreken omdat we zijn stilgevallen in een Nederlandstalig station.  Je krijgt het gevoel dat dit geen toeval meer is. Zonet nog schrijft een collega van me, die via drie verschillende kanalen dezelfde oproep voor een opdracht in de mailbox had gekregen: “misschien is er hier wel een hogere macht aan het werk die vindt dat we deze opdracht zeker moeten doen”. Ook jij kent vast wel dit gevoel.

Het was de focus waarmee we afgelopen vrijdag in de Verdeep Democracy bijeenkomst aan de slag zijn gegaan. De Verdeeps zijn supervisiebijeenkomsten voor Deep Democracy practitioners. Het thema dat op onze agenda stond, waren de metaskills die je nodig hebt om als facilitator aan de slag te gaan met de Deep Democracymethode. We oefenden in neutraliteit, compassie en superluisteren om onszelf als facilitator nog beter te leren kennen en in te zetten in de groepsprocessen of duogesprekken die we faciliteren. We verdiepten ons  in de inzichten van Mindell, die spreekt over 3 bewustzijnsniveaus: de consensusrealiteit waarin we ons voornamelijk bewegen, de wereld van de dromen, wensen en alles wat in het onbewuste van de groep zit en de wereld van het universum, de kosmos, de energie. Contact daarmee is net wat Deep Democracy zo bijzonder maakt. En het gaat niet over magie of buitenaardse ervaringen, nee, het gaat net over die erg herkenbare momenten. Zoals ook het moment in een groep, na het uitspreken van heftige emoties en meningen dat het stil wordt en iemand zegt: nu heb ik jou op een heel andere manier begrepen. Mindell noemt dit moment ook de plek waar tegenstellingen samenkomen. Bohm zegt het zo: “If we consider that it’s also necessary to reach or contact the unlimited, then there must be a silence.”. In het boek van Otto Scharmer over Theory U spreekt hij over dit moment als Presencing.

Als facilitator kan je ook bewust gebruik maken van dat niveau om op een andere manier naar een groep te luisteren en erin te interveniëren. Het geeft ons een kanaal extra om te luisteren naar wat er leeft. Dat vraagt oefening, in de eerste plaats ook jezelf leren kennen. Op weg naar deze Verdeepbijeenkomst had ik een boekje meegenomen voor op de trein: Filosofie van het verstaan van Heinz Kimmerle en Renate Schepen. Het boekje sprak me aan omdat op de achterflap vermeld stond ‘Hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen zich thuisvoelt in onze steden”. Ik ben immers een nieuw cursusaanbod aan het ontwikkelen:  een inburgeringscursus voor autochtonen.  Wat ik in dit boekje vol filosofen las op de trein, hoorde ik later in de supervisiedag terugkomen. Er wordt verwezen naar Buber die zegt: “Het bij-mij-zijn is een voorwaarde om de ander waarachtig te ontmoeten.” Stilstaan bij wie ik nu ben, rekenschap afleggen over mijn geschiedenis, hoe de omgeving invloed op je heeft en hoe je dit verwerkt, over je plannen en wensen voor de toekomst. Kortom je bewustzijn van je identiteit in ontwikkeling.

En vandaag nu ik dit blogstukje schrijf, op 9 maart, staat er ook een mooie wijsheid van Krishnamurti op mijn dagkalender (365 dagen wijsheid uit India): “De vraag naar het bestaan van een God, een Waarheid, een Werkelijkheid (de naamgeving doet er weinig toe)zal nooit een antwoord krijgen in boeken of in de mond van priesters, wijsgeren en goeroes. Niets of niemand behalve jij kan die vraag beantworden, daarom is zelfkennis noodzakelijk. In rijpheid tekortschieten is in zelfkennis tekortschieten. Zelfkennis is het begin van de wijsheid.”

In intercultureel perspectief is wat ik hier schrijf voor vele mensen op deze planeet een vanzelfsprekendheid. Helemaal niets bijzonders. Deep Democracy wordt bijvoorbeeld ook in Australië toegepast en met name de Aboriginals hebben dit heel erg herkend als een methode van werken waarin zij zich vlot bewegen. Voor hen is vaak via zang de wereld van de voorouders zeer present. Deze wijsheid wordt ingezet bij het zoeken van antwoorden op vragen van de gemeenschap of het bemiddelen in conflicten.  Of denk ook aan bijeenkomsten van sommige Afrikaanse volkeren waar wat wijn geplengd wordt voor de voorouders omdat die geen dorst zouden lijden terwijl wij een glas heffen op de goede afloop van de vergadering. Het is vooral in West-Europa en Noord-Amerika dat we dit alles afdoen als bijgeloof. Nochtans zijn er ook hier vele mensen aan het werk die vanuit deze bewustzijnslaag putten om hun werk te verrijken. En er zijn ook veel kinderen die gaven op dit vlak bezitten.  We noemen hen hoogsensitief.  En al te vaak maken we hen duidelijk dat dit een probleem is.  Wat een rijkdom laten we daar soms liggen... Deze kinderen zijn wellicht onze gidsen naar een nieuwe samenleving!

Synchroniciteit? A magic place? Alleszins een plaats waar het goed toeven is als we echt aan verandering willen werken, van onszelf, onze organisatie en de samenleving. Het is de plaats waar er ruimte is voor verschil in verbinding.

Meer weten over Deep Democracy? Schrijf je in voor de kennismakingsavond op 19 maart via info@goes-thing.be