16 tips om een verschil te maken in 2016

Superdiversiteit is realiteit en de klimaatopwarming wordt niet meer genegeerd. Zover zijn we zeker gekomen in 2015. Maar ook: de wereld bloedt, er zijn nog nooit zoveel mensen op de vlucht geweest, de natuur is weer heel wat schatten kwijtgeraakt, de armoede in eigen land piekt. Op ‘het beleid’ wachten om een verschil te maken in 2016 kan je doen, maar werkt vooral verlammend. In de volgende 16 tips lees je wat je zelf alvast kan gaan doen. Het is niet de eerste keer in de geschiedenis dat we zien dat de verandering van onderuit komt. Power to the people. Doe jij mee?

1.       Ga in 2016 resoluut voor 1 op 21. Van de 21 maaltijden die je eet, is er slechts één waarbij je vlees eet. Dat is een verhouding die de wereld aankan. Te hoog gegrepen? Begin dan alvast met donderdag veggiedag. Want vegetarisch eten is CO2 besparen.

2.       Fietsen voor vrede. Fietsen is niet alleen goed voor je gezondheid, je bespaart er economisch heel wat mee en het is plezant. Er is nog een extra reden om te fietsen dit jaar. Als we met zijn alleen winnen aan fietskilometers, winnen we ook aan olieonafhankelijkheid. En dat kan in deze wereld voor meer vrede zorgen.

3.       Conflicten zijn goudmijnen. Leer te zeggen waar het op staat.  Ga het conflict met elkaar aan om ervan te leren en te groeien. Al te vaak werkt conflictvermijding problemen in de hand in plaats van ze op te lossen. Mensen gaan de sabotagelijn gebruiken in plaats van met elkaar te dialogeren. Wil je hier meer over leren, dan is Deep Democracy iets voor jou!

4.       Doe een dankbaarheidsmeditatie af en toe. In plaats van te focussen of wat je niet hebt en wie je (nog) niet bent, wees dankbaar voor wat je hebt en wie je bent en voor juist dit moment.

5.       Consuminder drastisch. Organiseer een geefplein, een boekenruilbeurs, een buurtspelotheek of een swishing. Vraag je bij elke aankoop af of je dit echt nodig hebt.

6.       Trek het (je) aan. Word voogd van een niet-begeleide minderjarige. Geef een kind uit een opvangcentrum een warme thuis in het weekend. Meld je aan als gastgezin voor een vluchtelingengezin. Geef hierin wat jij kan en sta open om te ontvangen.

7.       Kijk jij al vanuit een breedhoekperspectief of wil je je cultuurbril nog wat scherper stellen? Laat jezelf coachen op je interculturele competentie.

8.       Stop met wij/zijtaal te spreken en ga voor de ontmoeting. Neem je voor tegen eind 2016 16 contacten in je GSM of op Facebook meer te hebben van mensen met migratieachtergrond.

9.       Ga in de vereniging waar je actief bent na welke drempels er zijn voor mensen die anders zijn om deel te nemen. Zelf zullen jullie dat moeilijk ontdekken. Neem die andersen dus mee en druf in de spiegel kijken!

10.   Maak het leven pittiger en zet bloembakken op je vensterbanken vol kruiden.

11.   Van wie is deze samenleving? Van de dominante witte meerderheidsgroep? Integreren of assimileren: wat denk je er zelf van? Is het misschien tijd om ook aan je eigen integratieproces in deze migratiesamenleving te werken? Doe een inburgeringscursus voor autochtonen.

12.   Ben je nog geen vrijwilliger? Je kan je inzetten voor rechtvaardige handelsverhoudingen, een steunfiguur worden voor gezinnen in armoede of meewerken aan het uitdenken van beleidsalternatieven,… Kortom: engageer je.

13.   Neem je eigen drinkwaterfles overal mee en maak de industrie duidelijk dat plastic waterflesjes uit de mode zijn. De oceaan is je dankbaar.

14.   Kom op voor mensenrechten en teken de petities van organisaties die stem geven aan krachtige maar kwetsbare medemensen.

15.   Heerlijk kliederen in de keuken. Doe afstand van minstens twee electrische apparaten die je eigenlijk niet nodig hebt, maar evengoed kan delen of lenen als dat toch nodig zou zijn. Heel veel kan je ook handmatig en het is soms ook veel prettiger.

16.   Om een verschil te maken voor iemand anders, moet je niet ongelofelijk slim, rijk of getalenteerd zijn. Iemand graag zien, er echt zijn voor hem of haar, die glimlach toveren die al even achter wolken was verdwenen. Dat kan iedereen doen voor elkaar.

“Be the difference you want to see in the world.”

“Veranderen door anders te zijn. “

Goesthing wil een gids zijn voor mensen op weg in de transitie naar een ecorechtvaardige samenleving. Via coaching of training op maat, via vormingen in open aanbod of inspirerende lezingen willen we de vinger leggen op waar verschil ertoe doet. Maak jij ook het verschil in 2016? 

Waarom toch naar Parijs?

Een vraag die mensen me stellen, een zin die ik lees in de vragende ogen van mijn eigen kinderen, een vraag die innerlijk in mij woelt. Ondanks alles wat er de afgelopen week gebeurd is… toch naar Parijs. 

Eigenlijk is er niets veranderd aan de redenen waarom we gaan. Sterker nog: er is nog meer reden om te gaan. De rampen die ons te wachten staan met de op til zijnde klimaatverandering zullen de wereld alleen nog maar meer polariseren. In zij die de mogelijkheden hebben om zich hiertegen te verzetten, te ‘wapenen’ en zij die dat niet hebben, in vluchtelingenstromen wereldwijd, in een nog kleiner gebied om met zijn allen op te leven, in oorlog om water en brood. Is het dat wat we willen? Als ik onze kortzichtige politici hoor, lijkt het van wel. Er komen geen ambitieuze plannen, geen concrete maatregelen, men kan niet eens tot een taakverdeling komen tussen de bevoegde Belgische ministers. Als politici alleen maar één verkiezing ver kijken, is een wereldwijd probleem natuurlijk moeilijk aan te pakken. Als burgers kunnen we een andere bril opzetten en generaties vooruitkijken, over grenzen heen, zorg dragen voor de kinderen op deze mooie planeet. Dat is de hoofdreden waarom ik begaan ben met het klimaat, waarom ik actief ben in de transitiebeweging, waarom ik nu naar Parijs ga. En waarom ik hoop dat die 10.000 mensen die zich ook inschreven voor de klimaatmars zich op het strand van Oostende zullen verzamelen. Waarom ook mijn eigen kinderen, ondanks hun bezorgdheid helemaal begrijpen waarom hun ouders dit doen. 

We kunnen niet aan de kant blijven staan, ons opsluiten in onze huizen, niets doen of denken dat het wel allemaal zal meevallen. Tijd voor actie! En geen terroristische actie, maar vreedzame, geweldloze actie. Daar lijkt op dit moment in onze maatschappij geen plaats meer voor te zijn. Angst is geen goede raadgever. Op dit moment lijkt het er zelfs op dat de punten waar de terroristen ons in aanvallen (vrije meningsuiting, bewegingsvrijheid, burgerrechten) gevolgd worden door onze regeringen. We mogen niet meer gaan en staan waar we willen, we mogen niet meer manifesteren. Ik begrijp dat je veiligheidsmaatregelen neemt, maar laat ons op straat komen. Laat ons spreken. De angst die terrorisme heeft gezaaid speelt in de kaart van de rechtse regeringen. Wij zijn niet te stoppen, klimaatverandering wel.

Ik ontmoette de afgelopen weken zoveel betrokken burgers, zoveel jonge mensen ook boordevol enthousiasme en ideeën. De transitie is bezig. En is broodnodig. Want we gaan pas iets aan wereldvrede kunnen doen als we olieonafhankelijk worden. Meer en meer experts en deskundigen brengen deze boodschap. Als we als land niet meer verslaafd zouden zijn aan olie, maar zouden leven met 100% hernieuwbare energie, nemen we heel wat wind uit de zeilen van naties die nu de lakens uitdelen, die mensenrechten niet respecteren en de gewelddadige strijd voor een islamitische staat volop steunen. Als we investeren in hernieuwbare energie en andere transitieinitiatieven zal dat jobcreatie betekenen en dus mensen terug in de samenleving halen die nu aan de rand staan en dreigen te radicaliseren. Als er geen olie voorhanden is, kan men zich niet zomaar wereldwijd verplaatsen en gaan we ons veel meer lokaal organiseren. In het Westen en in het Oosten. En komt er ruimte voor de creatie van maatschappijsystemen die veelvormiger zullen zijn en hopelijk passender dan waar nu voor geopteerd wordt: staten gebaseerd op geweld en angst. 

Wat we nu een wereldwijde oorlog moeten noemen, draait niet om religie maar om geopolitieke belangen. Dat is de belangrijkste bouwsteen waarom zoveel landen zijn betrokken.  Alle moslims die ik ken, zeggen me dat de naam God hier niet in thuishoort. En betekent islam geen vrede? Dit lijkt nu wel heel ver weg. Ik ga naar Parijs samen met mensen wars van etniciteit, religie, nationaliteit, gender, seksuele oriëntatie, leeftijd,… omdat er iets is dat ons bindt. De droom van een nieuwe samenleving waar iedereen een plaats heeft en waar iedereen goed kan leven. Die samenleving zal er anders uit gaan zien: andere manieren van besluitvorming, een andere manier van inkomensverdeling, andere manieren van wonen, eten, je verplaatsen,… Dat brengt voor ons allemaal spanning, onzekerheid en onvoorspelbaarheid met zich mee. En dat is wat er zich nu in het kwadraat afspeelt door de recente aanslagen wereldwijd: Parijs, Raqqa, Gaza, Bamako. Voor zoveel mensen op de planeet is wat wij nu beleven trouwens dagelijkse kost. En maakt het de reden uit om het land te ontvluchten. Misschien moeten we daar eens bij stilstaan en wat lef boven halen zodat de liefde voor onze kinderen en onze blauwe bol de angst overwint.

Liefde of het Engelse LOVE. Deze vier letters staan voor mij voor Lef, Ootmoedigheid (durven spreken met respect), Verbeeldingskracht en Erkenning. Ik schrijf er een boekje over. Maar nu eerst de fiets op… naar de klimaattop!

Da nos un corazon

Grande para amar

Da nos un corazon

Grande para luchar  

Zal de klimaattop in Parijs ook over de Syriëstrijd gaan?

Samen met Background Educations en de hulp van Zineb El Boussaadani organiseerden we een drukbijgewoonde lezing met Musalem Zibak. Hij is een mensenrechtenactivist, die 10 maanden geleden Aleppo moest verlaten, waar hij 30jaar lang een praktijk had als pediater. Hij heeft een PhD in geschiedenis en is daarom goed geplaatst om ons inzicht te geven in de hele context van het huidige conflict en de geschiedenis ervan te schetsen. Het was een voor het publiek veeleisende lezing, niet in het minst door de vorm - een letterlijke lezing, en dat zijn we niet gewoon-, maar zeker ook door de inhoud: geen makkelijk te aanhoren boodschap. Het Westen is heel erg afwezig (geweest) op momenten dat de mensenrechten van het Syrische volk serieus werden en worden geschonden. Syriërs, en met hen Musalem, vragen zich dan ook af of het ons iets kan schelen wat er daar gebeurt. Op het einde van de lezing voorspelt Musalem ook hoe Brussel en België zullen geraakt worden als we geen andere politieke positie dan de huidige gaan innemen. Dus, zelfs als het ons niet kan schelen, zal het ons schaden.

Om te beginnen neemt Musalem ons mee naar de tijd waarin Syrië nog een mandaatgebied van Frankrijk was en ook de jaren daarna toen het land groeide in zijn politieke onafhankelijkheid, een eigen grondwet had en democratische bewegingen groeiden. Een multietnische, multireligieuze Syrische samenleving was 40 jaar lang een feit. Een tijd waaraan abrupt een einde kwam toen de Baathpartij aan de macht kwam en later er een militaire coup kwam die de Assadfamilie voor lange tijd in het zadel zou zetten.  De grondwet werd opgeheven, persvrijheid bestond niet meer, politieke partijen en vakbonden werd subversieve elementen, het parlement werd ontbonden.  Tot op de dag van vandaag is het een dictator die de wetten stelt, geflankeerd door een sterk uitgebouwde geheime dienst en een leger, een regime gesteund vanuit het buitenland. Als je aan Musalem vraagt wat er moet gebeuren om het conflict in Syrië te stoppen, zal dit zijn antwoord zijn: stop met het steunen van de dictator. Syrische mensen willen democratie, vrijheid en mensenrechten.

Vandaag de dag steunen we met het Westen vele dictatoriale regimes in het Midden-Oosten. Twee drijfveren liggen daaraan ten grondslag. Ten eerste is er onze absolute angst voor al wat met religie te maken heeft. En dat is dan ook wat al die dictators inzetten om zichzelf te verzekeren van Westerse steun: het is ‘ik’ of ‘de extremisten/terroristen’. Terwijl het vaak zij zelf zijn die deze terroristische groeperingen hebben groot gemaakt. Zo getuigde toch ook Musalem wanneer hij bv. vertelde over de vrijhaven die Syrië is geweest voor één van de kopstukken van Al Qaeda, of hoe Assad bewust criminelen heeft vrijgelaten uit de gevangenissen die deze groeperingen vervoegd hebben. Plekken in de gevangenis die hij nodig had om dissidente stemmen op te sluiten. Een tweede reden voor de steun van het Westen aan dictatoriale regimes ligt misschien veel dichter bij ons dan we zouden denken. En ligt ook een stuk in onze macht om daaraan iets te veranderen. Het heeft te maken met onze grote verslaving aan olie. Op jacht naar olie worden er heel wat mensenlevens in de strijd geworpen. De geopolitieke verschuivingen van de laatste 20 jaar tonen duidelijk aan dat het besef dat deze grondstof schaars wordt een belangrijke motor is voor conflict. En dus zijn maatregelen om minder afhankelijk te worden van olie, maar te gaan investeren in hernieuwbare energie, in openbaar vervoer, in duurzaam grondstofgebruik, in deel-en ruilsystemen maatregelen die mogelijks ook een veel verderstrekkend gevolg hebben op geopolitiek vlak. Dus, ja, de klimaattop zal ook bepalen niet alleen hoe het conflict in Syrië zal stoppen maar ook hoe de hele internationale verhoudingen er zullen gaan uitzien de komende jaren. En daar mag je ook als burger van wakker liggen. We do care!

Zo moeder, zo dochter

Leen Laenens was te gast bij Thee en Taart gisteren. Op het kruispunt van de Week van de Fair Trade en de aanloop naar de klimaattop in Parijs spraken we met haar over de vraag 'Kan fair trade de klimaatopwarming een halt toeroepen?' Haar antwoord was klaar en helder: ja. Het is absoluut nodig om tot een planetair klimaatakkoord te komen. En daarbij kunnen we heel wat leren van wat onze partners in het Zuiden ondernemen.

Neem alleen al maar de manier waarop we ons voorbereiden op die conferentie: de landen uit het Noorden met ronkende intentieverklaringen, de landen van Afrika met een lijst van wat zij allemaal al realiseerden. Waar kijken we naar? Leren van de lessen uit het verleden of gokken op een toekomst vol loze beloftes? Ook in de praktijk tonen landen met weinig middelen zich soms erg inventief. Zowel in Rwanda, waar Leen onlangs was, als in Congo vanwaaruit een partner van Oxfam-Wereldwinkels ons toesprak over "de smaak van patat in de koffie", gaat de agroecologie in stijgende lijn. Oplossingen op maat van mens en milieu; daar zou veel meer in moeten geïnvesteerd worden. Zoiets als een kleien stoofje waar op gekookt wordt, zorgt ervoor dat ontbossing wordt tegengegaan; met boeren in de omgeving materiaal verzamelen zodat er goede compost kan worden gemaakt, verrijkt de bodem en zorgt voor meeroogsten zonder enorme kapitalen voor kunstmest. Door hier producten van eerlijke handel te kopen, steunen we die duurzame landbouw in het Zuiden. Dat is één stapje op de ladder van engagement.

En er zijn zo nog vele vormen van 'klein verzet' te noemen: samentuinen, geefpleinen, meer fietsen, vegetarisch eten,... al die kleine daden dragen samen bij tot heel wat minder uitstoot. En de rekening maak je niet alleen voor jezelf, vooral ook samen met andere mensen werk je aan een andere economie. Want er is wel een alternatief! Volgens Naomi Klein is daar een paradigmashift voor nodig. In haar nieuwste boek 'Verander nu voor het klimaat alles verandert' doet ze een oproep om niet vanuit angst te handelen, maar verbeelding en creativiteit de vrije loop te laten en in de transitie die nodig en noodzakelijk is ook de leuke aspecten te waarderen. Ook Steven Vromman, de Low Impact Man die a.s. donderdag in Mechelen te gast zal zijn, gooide het over die andere boeg in zijn Ecocomedy en boek 'Stop met klagen'. Leen verwees naar boeren in Latijns-Amerika die het concept van 'het goede leven' huldigen. Voor haar betekent dit dat wat ze onderneemt ook plezant mag zijn. Het is niet alleen een strijd. Al kan het er soms pittig aan toe gaan.

Haar dochter, Barbara, verwierf naam en faam toen ze als veldbevrijdster aardappelplanten uit een genttechdemoveld verwijderde. Een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid, die goed onderbouwd was. En waar ze zeker de lessen ook thuis geleerd had. Deed niet Leen ook mee aan heel wat pogingen om in Kleine Brogel over het hek te geraken? Barbara lukte het en dat bracht haar in de media en in de rechtszaal en dit zette een maatschappelijke discussie in gang. Deze vormen van activisme scoren dus effect. En de trots van moeder op dochter ontbreekt niet. Sterker nog, Leen las ons de vijf levenslessen van Barbara voor, waar ook zij nog veel uit kan leren.

1. Besef dat er alternatieven zijn
2. Weet wat je eet
3. Omring je met mensen die je steunen en stimuleren
4. Stel simpele vragen
5. Draag schoenen waarmee je over een hek kunt :-)

En we eindigen met de wijze woorden van Paolo Freire die Barbara's motto zijn:

"Zonder een minimum aan hoop kunnen we de strijd niet eens aanvangen. Maar zonder de strijd, vervliegt hoop, verliest ze haar stuwing en verandert ze in hopeloosheid."

Het sociaal verkeer regelen door met de meubels te schuiven

Ruth Soenen is pedagoog en antropoloog en ontwikkelde een fascinatie voor het alledaagse. Je kent haar misschien door haar werk op de Antwerpse tram. Uren reed ze mee en observeerde ze wat er zich daar afspeelde in deze collectief gebruikte ruimte. Ze wees ons op de dynamieken van het kleine ontmoeten. Momenteel verlegt ze haar actieradius naar bibliotheken, scholen, culturele centra. Ze is ook nauwer gaan samenwerken met architecten. Gaandeweg ontdekte ze immers dat de ruimte zelf ook veel mogelijkheden biedt om zinvolle sociale interventies te doen. De sfeer die we er creëren, de manier waarop we die ruimte inrichten, de al dan niet aanwezige grenzen bepalen of en hoe een ruimte gebruikt zal worden. Conflicten zullen er altijd zijn in die collectief gedeelde ruimtes, maar je kan ze hanteerbaar maken. Dat is de optimistische boodschap die Ruth gisteren bracht op onze Thee en Taartbijeenkomst. Deze overtuigde dame verdient het gehoord te worden door velen, niet in het minst door beleidsmakers en liefst nog vóór er aan bouw-of renovatieplannen wordt gedacht.

Waar het meeste onderzoek zich focust op  de sociale relaties die al bestaan in een buurt, school, bedrijf, gaan Ruth en haar team juist aan de slag met de relaties tussen onbekenden. Die kunnen soms verbindend zijn soms conflictueus, oppervlakkig en soms verrassend diepgaand. Wat alleszins typerend is is dat ze tijdelijk zijn en mobiel. In deze ruimtes heerst er ook relationele fluïditeit. Je kan kiezen om in relatie te gaan, je kan het ook niet doen, het hoeft niet. Dat is een groot verschil met de wereld van de intieme relaties waar je je niet zomaar aan kan onttrekken zonder gevolgen. Een interessante link zie ik hier met het hele denken over meervoudige identiteiten. In de publieke ruimte kan de blik op iemand soms snel wisselen. Meer nog, de ingangspoort van een andere sociale identiteit nemen, kan weer flexibiliteit in ons denken en handelen brengen en opent deuren. Een voorbeeld: in een speeltuin ontstaat er een uitsluitende dynamiek. Bepaalde kinderen laten andere kinderen nooit op de schommel. Deze speeltuin ligt in de joods-orthodoxe buurt in Antwerpen. De Vlaams-autochtone kinderen voelen zich uitgesloten. Hun moeders gaan aan het praten hierover en zoeken verklaringen in de joodse cuultur. Begrijpelijk en misschien ook zinvol. Maar geraken we niet veel verder in de oplossing als we dit vooral gaan bekijken als een dynamiek tussen kinderen? Soms is cultuur een zeer remmende factor om interactioneel vooruit te geraken. Aan cultuur kunnen/mogen we niet raken, daar blijven we af. Terwijl net hier het erbij-zijn me heel belangrijk lijkt. In het alledaagse, concrete bepaalde sociale interventies doen die een verschil maken.

Ruths werk gaat nog een stap verder. Ze verwijst in haar verhaal naar de ideeën van Lofland, een antropologe die in San Francisco veel veldwerk deed. Lofland spreekt over drie werelden waarin mensen zich bewegen. Er is de publieke sfeer, met interacties tussen onbekenden, er is de parochiale sfeer waar relaties tussen mensen groeien op basis van herkenning spelen en er steeds een risico is op uitsluiting van anderen die geïdentificeerd worden als niet-behorend tot. De derde wereld is die van onze intieme relaties, onze privésfeer. Interessant is dat in collectief gebruikte ruimtes deze 3 werelden ook aanwezig zijn, maar steeds wereld 1 de overhand weer neemt. Net op het snijvlak van deze werelden kunnen conflicten ontstaan, waar je met ruimtelijke ingrepen een verschil kan maken. Zo vertelde Ruth ons over haar werk in bibliotheken. Daar ontstaan vaak conflicten aan de leestafel. Mensen komen aan, bezetten de ruimte, er ontstaat een pikorde over wie het eerst welke krant mag lezen. Wereld 1 wordt stilaan wereld 2, een wereld van bekenden waar ranking en status een rol spelen en die zich gaandeweg sluit. Maar de leestafel bevindt zich een collectief gedeelde ruimte dus plots duiken daar anderen op, met een andere leeftijd, een andere kleur en vooral heel andere gewoontes die de bestaande sociale orde aan de leestafel gaan verstoren. Hier speelde het conflict zich af tussen blanke mannelijke senioren en jongeren met migratieachtergrond. Hoe ga je daar als bibliothecaris mee om? Regels en verboden installeren, repressief optreden,... vaak zette het geen zoden aan de dijk. Door anders te gaan kijken en te gaan analyseren wat er zich in deze gelaagdheid allemaal afspeelt, kwam er ruimte om op een andere manier te gaan interveniëren. De leestafel werd vergroot, er werden Ipads geïnstalleerd waardoor digitaal raadplegen mogelijk was en een groot schaakbord werd in de buurt van de leestafel geplaatst. Vooral daar ontstonden er interacties van een heel andere kwaliteit tussen experimenterende jongeren en wijze ouderen. Er werd geleerd van elkaar.

Deze indirecte manieren om het sociaal verkeer te regelen zijn veel minder normatief maar vragen wel wat van ons als actoren in die collectieve ruimte: anders leren kijken, analyseren vanuit wat is en wat er gedaan wordt ipv vanuit ons denken over en niet in het minst soms leren loslaten. Ook de openheid om van anderen te leren kan ons hier veel opleveren. Ruth vertelde hoe ze nu in organisaties de problemen die ontstaan met het nieuwe werken verbindt aan interactiewijzen van jongeren in wat we noemen 'concentratiescholen'. Het probleem is dat we vanuit ons Westerse ideaal vaak één interactiewijze maar tolereren gekoppeld aan één ruimte. Terwijl we net veel verschillende interatiewijzen zouden kunnen combineren in één ruimte. Dat vraagt creativiteit en improvisatie. Een insteek die ik herken in het werk van twee dames uit Nederland die onlangs een boek schreven over The corporate tribe. Danielle Braun en Jitske Kramer verbinden de werelden van ver en dichtbij om met een andere blik naar organisaties te kijken en daar te gaan interveniëren. Ook twee antropologen, ook twee eigenzinnige vrouwen. Laat ons deze andere geluiden koesteren. Ze kunnen ons heel wat inspiratie bieden voor onze samenleving-in-transitie!

Radicalisering: ons verhaal

Een mooie zomeravond in de tuin van de Wereldwinkel met een zeer diverse groep van  mensen. Durre Ahmad was onze gast op Thee en Taart gisteren. Zij nam ons mee naar de wortels van radicalisering door drie verhalen te vertellen. Daarbij verwees ze naar de mooie TEDconferentie van Chimamanda Ngozie Adichie ‘The danger of a single story’.

‘Haar’ verhaal begon bij haar kindertijd in Pakistan, nog voor de Koude Oorlog uitbrak. Waar zij schoolliep bij de zusters en de bijbel een deel van haar leven was terwijl zij diepgelovige moslimouders had. In dat Pakistan was er een diversiteit aan levensbeschouwingen: zoroasters, boeddhisten, soennieten en sjiieten, christenen leefden er samen. Religie was geen conflictstof. Waar Pakistan wel in meegezogen werd, was een conflict waar zij misschien erg weinig mee te maken hadden, maar dat de volgende generaties enorm zal tekenen. Allen verenigden zich om het communisme buitenspel te zetten. Zo kwam bijvoorbeeld Bin Laden op het toneel en vele anderen die nu trekkers zijn van jihads en destijds getraind en bewapend werden door de VS. Dat is het geopolitieke verhaal. Dat psychologische wonden nalaat. De oorlog veranderde het leven van de kinderen compleet. Een indoctrinatiemachine trok zich op gang die de curricula op scholen veranderde, die een zwarte salwar kameez als schooluniform oplegde, die mannen en vrouwen die samen door het park liepen ging vragen naar hun trouwcertificaat,… een totalitair regime, waarin angst begon te overheersen. “Anxiety is a dis-ease”, zei prof Ahmad. Je voelt je nooit meer ergens gerust, je basisvertrouwen in mensen wordt geschonden. Dat was zeker zo voor de duizenden wezen die achterbleven na die oorlog. Deze jongens werden opgevangen in madrassa’s, unisex mannenbastions. Het vrouwelijke element dat de islambeleving in Pakistan zo tekende, werd uitgesloten. Met geld van Saoedi-Arabië werd één versie van de islam opgelegd aan alle moslims. In deze versie is geen plaats voor vrouwen. Zij worden letterlijk monddood gemaakt door hen van kop tot teen te sluieren en hen rechten te ontnemen: alleen de deur uitgaan, autorijden, recht op zelfbeschikking over je lichaam. Er ontstond een ‘monchromatic society’. Alle kleur verdween. In een psychologisch experiment is bewezen dat als je mensen in een kamer zet waar alles wit is, ze hun perceptievermogen verliezen en blind worden.

En daarna kwam ‘jouw’ verhaal, het verhaal van wat hoe de moderniteit de Westerse mens en zijn relatie tot religie voorgoed veranderde (uitspraak van Karen Armstrong). De moderne mens heeft religie vervangen door rationaliteit. Ik denk, dus ik ben. Deze Cartesiaanse split van hoofd en lichaam trekt zich door naar de manier waarop we met geloof omgaan. Geen enkele religie heeft zo geïnvesteerd in wetenschappelijke bewijzen voor haar bestaan dan het Christendom wel. Religie is echter vooral mythos in plaats van logos. Het is een verhaal en geen set van regels en waarheden. Het gaat over betekenisgeving. Sinds de moderniteit is psychologie de ‘logos of the soul’ geworden, ze vervangt religie omdat mensen nood hebben aan betekenisgeving. Hedentendage zien we dit ook in de consumptie van mindfullness, yoga,…Wat in de moderniteit ontbreekt is, de emotie, de intuÏtie, het vrouwelijke element. Vrouwen zijn ‘bad’ – ketters, zoals Jeanne d’Arc- of zijn ‘mad’ en lijden aan hysterie of depressie en tegenwoordig burn-out. De heksenjacht is een triest voorbeeld van wat het Westen deed met vrouwen die een ander geluid lieten horen. Historisch gezien is dit een gigantische aanslag op vrouwen geweest. Exacte cijfers zijn er niet, maar ze variëren van 60.000 tot 100.000 geëxecuteerden in Europa. En die heksen waren voor 80% vrouwen.

En hier komt ‘ons’ verhaal op de proppen. Eigenlijk zitten we in hetzelfde schuitje. De globalisering heeft ervoor gezorgd dat de ideeën van de moderniteit en het wetenschappelijk-technologisch denken ons allen hebben gedreven tot het declameren ‘het’ enige en juiste antwoord. Dat doen de hoogopgeleide ingenieurs van Al Qaida en de atheïstische wetenschappers in West-Europa, dat zeggen de wahabitische Saoedi’s en dat zeggen de ayatollah’s in Iran: wij hebben de waarheid in pacht. Door het verlies van symboliek en het niet meer belichaamd zijn van religie, wordt religie een overtuiging. En eens jij overtuigd bent, is het zaak de ander te gaan overtuigen desnoods met geweld. In Syrië worden momenteel alle bewijzen vernietigd dat religies ooit samenleefden in vrede. Radicalisering is een uiting van een diepere crisis, de crisis van betekenisgeving. Religie geeft ons verbinding met onze emotionele wereld, symbolen zeggen wat niet gezegd kan worden. De jonge mannen die nu de jihad strijden, zijn niet gedreven door religie, wel door een gewelddadige overtuiging die betekenis verleent aan hun bestaan dat getekend is door ervaringen van discriminatie en een gevoel van uitsluiting, soms al generaties lang. 

Kan er iets gedaan worden voor die jongeren die gaan strijden?, is er een therapie werd er gevraagd? Volgens prof. Ahmad zal het generaties duren voor de pijn en woede die in de harten en hoofden is geïnternaliseerd zich ten goede kan keren. En wat kunnen wij dan nu doen?, vroeg iemand anders. Want ook al kan je als individu de wereld niet veranderen, samen kunnen we misschien wel beweging creëren. De belangrijkste sleutel zit in bewustwording van dit alles en vanuit dat bewust in het leven staan, keuzes maken: om niet mee te gaan in blind materialisme, om je niet te laten beangstigen door Big Brother, om zo min mogelijk olie te gebruiken en energieonafhankelijk te leven zodat de petrodollars aan invloed verliezen. En zo kwamen we op die warme zomeravond van een gesprek over religie op een gesprek over een klimaatneutrale levenswijze. De transitie naar een leefbare wereld ligt fundamenteel in het toelaten van verschil! Monocultuur zorgt voor uitsluiting en geweld. Diversiteit brengt erkenning en vernieuwing. Dat is zo als we het over biodiversiteit hebben, net zo goed als we het over diversiteit tussen mensen hebben. Dat zei Vandana Shiva al jaren geleden, om maar even naar een andere wijze dame te verwijzen.

Persoonlijk hou ik ook een bijzonder gevoel over aan het weerzien met Durre. Hoewel zoveel ons zou kunnen scheiden, lijken we heel erg op dezelfde golflengte te zitten. We gebruiken beiden het verhaal van ‘the danger of a single story’ in onze vormingen en de uitspraak van Gandhi die aan bod kwam tijdens haar lezing ‘Be the change you want to see in the world’ had ik vooraf als een postkaartje op ieders stoel gelegd. Deze diepere connectie met elkaar geeft me hoop dat er wereldwijd heel wat mensen zijn die heel radicaal zijn, in de betekenis van het werken aan bewustwording van zichzelf en anderen in deze wereld. Het is het enige tegengif dat we momenteel in handen hebben. Laat de heks in jezelf maar los!

Vanwaar kom jij?

Of hoe een goed bedoelde vraag toch zo kan gaan tegenzitten. Gisteren praatte ik met een jonge doctorandus, kind van een Marokkaanse vader en een Belgische moeder. Geboren en getogen in België. Altijd Nederlands gesproken thuis en op school. Ze voelt zich Belg, maar ze is het niet. Toch niet in de ogen van die mensen die haar telkens weer vragen "Vanwaar kom jij?" en geen genoegen nemen met "Mortsel" of "Edegem" of "Boom". Ze willen dan weten waar je écht vandaan komt. En de volgende opmerking is dan vaak "Je spreekt zo goed Nederlands". "Ja, natuurlijk, waarom niet eigenlijk?"  En dit verhaal hoor ik elke keer weer bij mijn studenten, bij deelnemers aan mijn cursussen, bij vriendinnen en soms krijg ik zelf ook de vraag. Het antwoord bij mij is steeds wat teleurstellend voor de vrager. Mijn exotischere migratieroots liggen in de 16e eeuw. Toch ben ik ook kind van twee culturen: de Belgische en de Nederlandse. Volgens sommige definities ben ik een 'allochtoon', volgens andere niet. Migratie is me bekend niet alleen uit boekjes en uit de verhalen van mensen met wie ik verbonden ben. Het was zeker een thema in mijn gezin van herkomst. Ik deel de gevoeligheid rond deze vraag dus, al beleef ik het niet zo scherp.

Vandaag is het dag van de Diversiteit. Onder het motto 'Do one thing for diversity' bied ik een coachsessie aan voor een coachee met roots in migratie. Maak ik nu ook een onderscheid en is dit een relevant onderscheid? In mijn ogen wel. Ik ontmoet de laatste jaren teveel hoogopgeleide dames met roots in migratie die het hier niet meer zien zitten. Om wille van die vragen en vooral omdat de kansen op een job op niveau, op waardering zonder dat je je dubbel moet bewijzen, op een gevoel erbij te horen, in onze superdiverse samenleving niet rijk gezaaid zijn. Via mijn trainingswerk en procesbegeleiding in organisaties probeer ik te werken aan die aanbodzijde. Ik probeer mensen en/in organisaties gevoelig te maken voor verschil, meer nog de kracht van verschil te laten benutten. Ik wil echter ook werken aan de andere kant van de medaille. Via interculturele coaching kunnen mensen met roots in migratie stilstaan bij voor hen belangrijke levens- of werkgerelateerde vragen, bij hun zelfwaardegevoel en hun identiteit tussen drie culturen. Drie? Ja de meesten van hen verzoenen minstens drie culturen: de cultuur van een land van herkomst, (soms al generaties geleden), de cultuur van het land van aankomst (voor de meesten hun geboorteland ondertussen) en de cultuur van de diaspora (de cultuur van de gemeenschap waar ze etnisch of religieus mee verbonden zijn). Voor jonge mensen vandaag de dag is het geen evidentie om wars van stereotypen en taboes hier hun eigen keuze te maken, een evenwicht te vinden. Wat tijd en ruimte om daar bij stil te staan, is het kado dat ik hen vandaag aanbied. Met de hoop dat deze talentvolle dames- en soms ook heren, hoor :-) - zullen blijven. En zich inzetten voor de samenleving in transitie waar zij heel wat aan bij te dragen hebben, in mijn ogen.

www.goes-thing biedt Interculturele Coaching!

Verbonden

De vluchtelingen op de Middellandse Zee, de slachtoffers van de aardbeving in Nepal. Op dit moment zijn er zoveel weerloze mensen die het leven laten. Ze blijven vaak anoniem voor ons. Het zijn moeders, kinderen, leerkrachten, schrijvers, tuiniers, kleine ondernemers,... Ik kan me op zoveel manieren met hen verbonden voelen. Naast financiële steun, de juiste politieke keuzes maken en onze kinderen vertellen wat er aan de hand is, is een boodschap van verbondenheid naar hen uitsturen wat we ook kunnen doen. Mensen leven voort in de herinnering van andere mensen. Laten we hen niet vergeten.

een heel mens zijn
is met je voeten
in de aarde staan
je ogen richten
naar de blauwe lucht
met passie 
jouw missie vervullen
en je handen reiken
naar je medemens

Stroom

Vanmorgen schrok ik even in de spiegel. Rare uitslag op mijn arm... Even vergeten dat ik gisteren een tattoo plaatste. De tattoo voor de nieuwe actie 2015. Als opvolger van de campagne rond de Milleniumdoelstellingen, de Tijd loopt, lanceren we nu de campagne Action/2015. 

In 150 landen en met 1000 NGO's gaan we werken aan 17 ambitieuze doelstellingen. Wat nieuw is aan deze campagne is dat ze in tegenstelling tot de vorige veel meer met inspraak tot stand gekomen is. De Milleniumdoelen werden bepaald door een groep technocraten; deze doelstellingen werden geformuleerd door deelnemers uit 30 landen van de 5 continenten. Wat ook een essentieel verschil is, is dat nu ook de rijke landen worden uitgedaagd om mee te werken. Klimaatproblemen, armoede... het stopt niet aan de grens. Meer nog: rijke landen hebben er vaak een verpletterende verantwoordelijkheid in. Samen pakken we deze uitdagingen aan. We hebben immers maar 1 planeet om op te leven. En zoals we nu leven in België hebben we er 5 nodig.

En zoals dat met veel dingen gaat: Verander de wereld, begin bij uzelf! Er zijn zo een aantal van die hefbomen die meteen een effect kunnen scoren op een heleboel van die 17 doelstellingen, of SDG's Sustainable Development Goals. Mijn favoriete TOP3 to do, waarmee je al een gigaverschil kan maken:
1. Eet vegetarisch, ook na de Dagen Zonder Vlees
2. Wat je kan koop je via eerlijke handel (Wereldwinkel en Bioteam)
3. Deel met elkaar (je auto, via Geefpleinen, Peerby).

Doe jij ook mee? Zoals Wouter Hillaert zondag zei op de Grote Parade van Hart boven Hard "We roeien niet tegen de stroom in, wij zijn de stroom!"

Waarom meisjes en vrouwen steeds geviseerd worden in het assimilatiediscours

Ursulinen Mechelen verbiedt het dragen van lange rokken of jurken. Los van wat het verhaal is en waarom de school dit doet, wil ik even een bedenking uiten. Vooral vanuit het vrouwzijn in deze superdiverse samenleving. Op één of andere manier zijn het steeds de vrouwen die gedisciplineerd moeten worden en dan nog via uiterlijke tekenen. Wat een vrouw draagt als kledij: van hoofd tot voeten, lees van hoofddoek tot lange rok, wordt met argwaan bekeken. En becommentarieerd, vooral door mannen met macht. ‘Het persoonlijke wordt politiek’, is een uitspraak van de tweede feministische golf en wat betreft dit onderwerp meer dan waar. Door hun kleding geven vrouwen aan te behoren tot bepaalde gemeenschappen en groepen en maken ze een maatschappelijk statement. In deze geseculariseerde samenleving zou je zo de bedekkende kleding kunnen zien als een opkomen voor het recht op een geloof, op religie. Het kan ook gelezen worden als een oordeel op de nietsonziende ontblootte samenleving, waar vrouwen aan de blikken van mannen worden overgeleverd. Zo zijn er vele lezingen mogelijk. Ook Chia Longman geeft in haar publicaties aan dat kleding een duidelijk facet vormt van maatschappelijke normering.  Wat een vrouw denkt is van weinig belang, wat ze draagt des te meer. Maar wat ik me in essentie afvraag is…

Waarom is er veel minder een debat in de samenleving en dus ook op scholen over de uiterlijke tekenen die jongens en mannen dragen? Hoe zij zich kenbaar maken als al dan niet gelovige? Via het disciplineren van vrouwen willen we integratie van (toekomstige) kinderen bewerkstelligen. En vervang het woord integratie hierbij maar door assimilatie. Het is een veelgebruikte strategie. Wereldwijd en doorheen de geschiedenis zijn het steeds vrouwen die worden ingezet om de strijd van een bepaalde groep voor een bepaald samenlevingsmodel te winnen. Agressie vanuit de machodominante samenlevingen wordt daarbij niet geschuwd. In Congo worden vrouwen ingezet als oorlogswapen, in de Middeleeuwen verbrandde men heksen, vaak vrouwen die mondig opkwamen voor hun  rechten of die de tijd vooruit waren met hun kennis.  En nu denk je waarschijnlijk, hoe durft ze dit te vergelijken? Door de dialoog met mijn studenten en het leren kennen van hun betekenisgeving , weet ik dat deze ‘beschaafde’ actie ook kwetst, ook mensen- en vrouwenrechten schendt.  En ook al zijn er verdomd goede argumenten om geen lange rok te hoeven dragen zelfs vanuit het geloof en zijn er terecht veiligheidsredenen vanuit de school om de rok te verbieden, in essentie gaat het hier om iets anders. De angst voor het vreemde en het vreemde beteugelen. En wie is echt de vreemde?? Ja, de vrouw en nu dus de vrouw met een kleurtje.  

Vanuit het feminisme kunnen we ook iets leren over de verhouding tussen minderheden en de dominante cultuur.  Luce Irigaray trekt de lijn door van de verhouding tussen man en vrouw naar de verhoudingen in een superdiverse samenleving. “To open a place for the other, for a world different from ours, from the inside of our tradition, is the first and the most difficult multicultural gesture.”De spanning tussen intimiteit en elkaar vreemd zijn is wat de verhouding tussen man en vrouw kenmerkt, maar ook de verhouding tussen de minderheden en de dominante cultuur in een samenleving. Het is de voortdurende balans tussen erkennen van gelijkheid - we zijn allemaal mensen, allemaal divers -  en het werkelijk plaats geven aan verschil. Eén van Irigarays boeken heet ‘Democracy begins between Two’. Voor haar is de basis van democratische verhoudingen het omgaan met gelijkheid en andersheid tussen de seksen.

Durre Ahmad, een Jungiaans psychologe uit Pakistan die ik een aantal keren mocht beluisteren, betoogde steeds dat de disciplinering van vrouwen een teken aan de wand is dat een samenleving  niet overweg kan met anderszijn en verschil.  Vanuit haar buitenstaandersblik (al 15 jaar bezoekt ze Vlaanderen) zegt ze het volgende: er bestaat een onvermogen ‘to bear mystery’: in deze zo op ratio gerichte samenleving, waar de wetenschap heilig wordt verklaard, hebben we het heel moeilijk met wat wij noemen ‘irrationaliteit’, emoties, geloof, transcendentie. De starre houding tegenover de hoofddoek is daar voor haar een voorbeeld van. Hoewel zij zelf een zeer liberale visie aanhangt als moslima op vlak van uiterlijke tekenen – waarmee ik niets zeg over de diepte van haar geloof – vindt zij dat het gesprek over de hoofddoek fundamenteel een gesprek tussen vrouwen moet zijn die de hoofddoek al dan niet dragen. De manier waarop er nu over hen beslist wordt, wakkert de invloed van bepaalde strekkingen binnen de islam die een meer fundamentalistischer visie vertegenwoordigen alleen maar aan. “Wat je aandacht geeft, groeit’, zegt David Cooperrider in de benadering van Apprecative Inquiry en het is precies wat er gebeurd is met de hoofddoek. ‘Wij’ hebben er een probleem van gemaakt en het probleem is alleen maar groter geworden. Bovendien voegt zij toe dat in elke samenleving het steeds het feminiene is dat de zondebok is. Daarom is de hoofddoek een symbooldossier.

Vaak zijn het net die meisjes die goed studeren, die een toekomstbeeld hebben, die op hun eigenwijze manier emanciperen, die beteugeld worden. Emanciperen via het geloof, ja, en dat zijn we niet(meer) gewend. Vanuit een keuze om een zelf te ontwikkelen in verbinding met een gemeenschap; ook iets waar we in deze op autonomiegerichte samenleving maar moeilijk bij kunnen. Als we deze jonge vrouwen voortdurend het gevoel geven dat ze geviseerd worden, gediscrimineerd en buitengesloten, wat hebben we dan bereikt?

‘Er zijn vele wegen naar emancipatie’, zei Anja Meulenbelteens. Ik denk dat er ook vele wegen naar integratie zijn. Zeker voor vrouwen . En zouden we niet beter bezig zijn met kansen te scheppen op sociaal-economisch vlak en talenten  te stimuleren bij deze jonge moslima’s dan hen te herleiden tot steeds maar weerkerende doek- en vlies discussies?  Als we echt om hun toekomst geven, geef hen dan het recht op het vormgeven van hun eigen toekomst!

21 maart

21 maart. Internationale dag tegen discriminatie en racisme. Onnodig te zeggen dat deze dag nog erg nodig is. Via de media en de belangengroepen zoals Minderhedenforum horen we te vaak de verhalen van discriminatie op de werkvloer, de huisvestingsmarkt, op scholen. Ik was de afgelopen dagen in Berlijn en wil jullie graag laten delen in twee positieve verhalen. Over de kracht van verschil en de mogelijkheid die te overbruggen. In een stad als Berlijn die in één eeuw verzet, onderdrukking, splitsing en éénmaking meemaakte, adem je de hoop  op een andere wereld. Twee foto’s getuigen van de meerwaarde van het samenwerken in en met verschil. Moge het inspirerend zijn, ook voor jou in je samenleven en samenwerken met anderen!

Synchronicity…the place to be

Soms vallen alle puzzelstukjes samen: je bent op weg  om een vorming rond meertaligheid te geven én in de trein lees je in de Metro over scholen die zich beraden over de taalwetgeving én de treinbegeleider wil geen Frans spreken omdat we zijn stilgevallen in een Nederlandstalig station.  Je krijgt het gevoel dat dit geen toeval meer is. Zonet nog schrijft een collega van me, die via drie verschillende kanalen dezelfde oproep voor een opdracht in de mailbox had gekregen: “misschien is er hier wel een hogere macht aan het werk die vindt dat we deze opdracht zeker moeten doen”. Ook jij kent vast wel dit gevoel.

Het was de focus waarmee we afgelopen vrijdag in de Verdeep Democracy bijeenkomst aan de slag zijn gegaan. De Verdeeps zijn supervisiebijeenkomsten voor Deep Democracy practitioners. Het thema dat op onze agenda stond, waren de metaskills die je nodig hebt om als facilitator aan de slag te gaan met de Deep Democracymethode. We oefenden in neutraliteit, compassie en superluisteren om onszelf als facilitator nog beter te leren kennen en in te zetten in de groepsprocessen of duogesprekken die we faciliteren. We verdiepten ons  in de inzichten van Mindell, die spreekt over 3 bewustzijnsniveaus: de consensusrealiteit waarin we ons voornamelijk bewegen, de wereld van de dromen, wensen en alles wat in het onbewuste van de groep zit en de wereld van het universum, de kosmos, de energie. Contact daarmee is net wat Deep Democracy zo bijzonder maakt. En het gaat niet over magie of buitenaardse ervaringen, nee, het gaat net over die erg herkenbare momenten. Zoals ook het moment in een groep, na het uitspreken van heftige emoties en meningen dat het stil wordt en iemand zegt: nu heb ik jou op een heel andere manier begrepen. Mindell noemt dit moment ook de plek waar tegenstellingen samenkomen. Bohm zegt het zo: “If we consider that it’s also necessary to reach or contact the unlimited, then there must be a silence.”. In het boek van Otto Scharmer over Theory U spreekt hij over dit moment als Presencing.

Als facilitator kan je ook bewust gebruik maken van dat niveau om op een andere manier naar een groep te luisteren en erin te interveniëren. Het geeft ons een kanaal extra om te luisteren naar wat er leeft. Dat vraagt oefening, in de eerste plaats ook jezelf leren kennen. Op weg naar deze Verdeepbijeenkomst had ik een boekje meegenomen voor op de trein: Filosofie van het verstaan van Heinz Kimmerle en Renate Schepen. Het boekje sprak me aan omdat op de achterflap vermeld stond ‘Hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen zich thuisvoelt in onze steden”. Ik ben immers een nieuw cursusaanbod aan het ontwikkelen:  een inburgeringscursus voor autochtonen.  Wat ik in dit boekje vol filosofen las op de trein, hoorde ik later in de supervisiedag terugkomen. Er wordt verwezen naar Buber die zegt: “Het bij-mij-zijn is een voorwaarde om de ander waarachtig te ontmoeten.” Stilstaan bij wie ik nu ben, rekenschap afleggen over mijn geschiedenis, hoe de omgeving invloed op je heeft en hoe je dit verwerkt, over je plannen en wensen voor de toekomst. Kortom je bewustzijn van je identiteit in ontwikkeling.

En vandaag nu ik dit blogstukje schrijf, op 9 maart, staat er ook een mooie wijsheid van Krishnamurti op mijn dagkalender (365 dagen wijsheid uit India): “De vraag naar het bestaan van een God, een Waarheid, een Werkelijkheid (de naamgeving doet er weinig toe)zal nooit een antwoord krijgen in boeken of in de mond van priesters, wijsgeren en goeroes. Niets of niemand behalve jij kan die vraag beantworden, daarom is zelfkennis noodzakelijk. In rijpheid tekortschieten is in zelfkennis tekortschieten. Zelfkennis is het begin van de wijsheid.”

In intercultureel perspectief is wat ik hier schrijf voor vele mensen op deze planeet een vanzelfsprekendheid. Helemaal niets bijzonders. Deep Democracy wordt bijvoorbeeld ook in Australië toegepast en met name de Aboriginals hebben dit heel erg herkend als een methode van werken waarin zij zich vlot bewegen. Voor hen is vaak via zang de wereld van de voorouders zeer present. Deze wijsheid wordt ingezet bij het zoeken van antwoorden op vragen van de gemeenschap of het bemiddelen in conflicten.  Of denk ook aan bijeenkomsten van sommige Afrikaanse volkeren waar wat wijn geplengd wordt voor de voorouders omdat die geen dorst zouden lijden terwijl wij een glas heffen op de goede afloop van de vergadering. Het is vooral in West-Europa en Noord-Amerika dat we dit alles afdoen als bijgeloof. Nochtans zijn er ook hier vele mensen aan het werk die vanuit deze bewustzijnslaag putten om hun werk te verrijken. En er zijn ook veel kinderen die gaven op dit vlak bezitten.  We noemen hen hoogsensitief.  En al te vaak maken we hen duidelijk dat dit een probleem is.  Wat een rijkdom laten we daar soms liggen... Deze kinderen zijn wellicht onze gidsen naar een nieuwe samenleving!

Synchroniciteit? A magic place? Alleszins een plaats waar het goed toeven is als we echt aan verandering willen werken, van onszelf, onze organisatie en de samenleving. Het is de plaats waar er ruimte is voor verschil in verbinding.

Meer weten over Deep Democracy? Schrijf je in voor de kennismakingsavond op 19 maart via info@goes-thing.be

Met de Deep Democracy tools aan de slag!

Helemaal opgewarmd door het bijwonen van een supervisiebijeenkomst rond Deep Democracy en enkele dagen later de enthousiaste reacties op mijn intro rond Deep Democracy tijdens Thee en Taart, neem ik me voor om dit seizoen waar ik kan Deep Democracy tools uit de kast te halen. Zo ook afgelopen zaterdag. De Schorre was het decor. Een ijskoude zonnige winterdag. We voeren een gesprek op voeten. Thema is de waarden van de organisatie. Wat vind je nu echt de essentie, belang-rijk?

Wanneer ik de werkvorm toelicht en de waarde van de wijsheid van de minderheid aanhaal, voel je al een connectie van dit team met deze manier van werken. Het is een etnisch-cultureel zeer verscheiden groep, mensen verschillen ook in anciënniteit bij de organisatie, in leeftijd en werkervaring en last but not least hebben ze ook andere rollen in de organisatie: vrijwilligers, bestuursleden en medewerkers engageerden zich. Dat maakt deze dag bijzonder en boeiend. Je voelt hier dat verschil ertoe doet en een meerwaarde is.

In 3 gesprekken van 20’ met telkens andere groepjes komen we tot 6 betekenisvolle zinnen die zo in een visietekst terecht kunnen komen. Een product is er dus zeker. De resultaten van de oefening spelen ook door op een ander niveau. Er ontstaat een sterke energie van SAMEN. En dat terwijl hier 4 werkingen aanwezig zijn met een heel eigen historiek en dynamiek die nu door een erkenningsbesluit één organisatie werden.

De deelnemers ervaren de oefening als een stukje magie. In de dialoog en door het toevoegen van de wijsheid van iedereen die wil bijdragen, vind je de juiste bewoordingen. Wat je doet en waar je in gelooft, vang je in waardevolle woorden.  En wat jij zo waardevol vindt, wordt gedeeld.

De ingrediënten van een gesprek op voeten zijn simpel. We staan stil bij wat ieder heeft in te brengen. We positioneren ons tot er geen meerderheidsbesluit, maar een consensus is gevonden die geen compromis is. Daar schuilt de kracht. Ik hanteer technieken als parafraseren en soms amplificeren, het wat scherper stellen en de beleefdheid eruithalen. Het werkt!

Als begeleider geniet ik bijzonder van een bepaald moment tijdens deze gesprekken. Ik vergelijk dat moment  met een inzicht dat ik had tijdens een meditatie op het strand. Je hoort de aanrollende golven in de zee, je hoort heel veel geraas en dan is er een kort moment van stilte voor de golf aanspoelt aan land. Dat moment, dat punt is er één van een bijzondere bewustwording. Otto Scharmer schreef er ook al over in zijn Theory U. In het competentiedenken van Fantini benoemt hij het als de A+factor. In mindfullnessoefeningen gaat het om de aandacht. Heerlijk om te voelen dat dit zo werkt.

Wie graag meer wil weten van Deep Democracy: ik vertel jullie graag over mijn inzichten, ervaringen en enthousiasme! Op 19 maart van 20 u tot 22u in Oxfam-Wereldwinkel Mechelen, Hoogstraat 59. Schrijf je in met een mailtje naar info@goes-thing.be.

Wil je graag een denkdag, visiedag, teamintervisie, besluitvormingsmoment of conflict laten faciliteren vanuit de Deep Democracy-ideeën en tools. Eén adres: info@goes-thing.be. Ik doe dit met goesting!

Wees verschillig en zoek het conflict op

In deze superdiverse steeds innoverende samenleving in transitie kan je er niet meer onderuit. Als we samen willen leven en werken en overleven, zullen we de confrontatie met elkaar niet meer uit de weg kunnen gaan. We hebben immers nood aan al die bronnen van wijsheid, die verschillende stemmen en ideeën, de tegendraadsheid die leidt tot creativiteit en de blikken van de pionier, de visionair, de oude wijze en het onbevangen kind.

Hoe vinden we een weg die niet leidt tot geweld, maar die ons ook niet conflictvermijdend en angstig, on-verschillig aan de kant laat staan? Als we werkelijk verschillen tussen mensen in rekening willen brengen, meer nog als een meerwaarde willen inzetten in het verder uittekenen van deze samenleving is er ook meer nodig dan de vormen van democratie die we nu kennen. Heel gebruikelijk is de meerderheidsdemocratie, waar het idee of de mening, het voorstel van een meerderheid gestemd en uitgevoerd wordt en de minderheid veronderstelt wordt zich daarbij neer te leggen. Al te vaak echter doet die minderheid dat niet. Stel jezelf maar eens de vraag wat jij doet als er boven jouw hoofd een beslissing is genomen waar je het niet mee eens bent. Samen met collega’s aan de koffiemachine eens goed vitten op de baas?, er wat sarcastische grapjes over maken?, gewoon verder doen zoals je altijd deed?, de machine laten sputteren en vertragen en zo aantonen dat het nieuwe idee niet werkt?, of staken? Het is een greep uit de reacties die we vaak zien in veranderingsprocessen. We noemen het de sabotagelijn die aan het werk gaat. Het is een vorm van inzet die mensen tonen om wat zij waardevol vinden niet zomaar verloren te zien gaan. Soms wordt het ook wel weerstand genoemd en kijken we daar vooral negatief naar, gaan dat willen ombuigen of de tijd dit laten helen. Niets is minder waar. Een veranderring is niet duurzaam als we niet stil durven staan bij de wijsheid van de minderheid.

Dit is de les die Deep Democracy ons leert. Gisteren, tijdens GoesTHing in Thee en Taart, inspirerende huiskamerbijeenkomsten, heb ik mijn inzichten, enthousiasme en eerste ervaringen met deze methode gedeeld met de deelnemers. Ik vertelde over de oorsprong van de methode, de grondleggers van dit gedachtengoed en de kundige trainers van dit moment. We experimenteerden met enkele werkvormen uit de methode. Wat deelnemers aangaven na deze bijeenkomst was “de vraag stellen alleen al naar wat de minderheid nodig heeft om mee te gaan met dit besluit, is een nieuwe en inspirerende vraag”. En hoe eenvoudig in zijn concept ook, deze vraag is inderdaad revelerend. En brengt in groepen heel wat te weeg. We gaan niet zomaar voorbij  aan mensen met een andere mening. Ook en vooral omdat we ervanuit gaan dat die mening, dat gevoel of algemener die rol ook groter is dan het individu dat de rol verwoordt. Die rol leeft in de groep en moet beluisterd worden om een kwalitatief goede beslissing te nemen. Verschillig zijn is een sleutel in dit proces. Op de loer liggen voor de li in LALALAli. De stem van de minderheid willen horen. De gestructureerde methode van Deep Democracy, ondertussen werkzaam in 20 landen, helpt ons hierbij.

Het onderliggende gedachtengoed bevat een paradigmashift in het kijken naar groepen. Als we uit de vicieuze cirkel willen breken in teams waar bv. al jaren zaken vastlopen door onderhuidse conflicten tussen mensen, als een organisatie een omslag moet maken, als we op samenlevingsniveau andere gedragingen van mensen wensen, dan heb ik in deze methode heel wat inspiratie gevonden om aan de slag te gaan met mensen, met organisaties en in het rijke weefsel van ons samenleven. Van vicieuze naar virtuoze cirkels. Door het conflict niet meer uit de weg te gaan, maar aan te gaan. En dit is zeker in het begin erg ongewoon. De methode vertrekt al van een aantal principes die ongewoon in de oren klinken: niemand heeft het monopolie op de waarheid; we gaan het conflict aan om van elkaar te leren; we blijven in verbinding met elkaar. Terecht stelde de groep gisteren de vraag of dit premissen zijn in zo’n proces  en stelden we vast dat deze premissen zeker niet in alle situaties aanwezig zijn. Denk maar aan politieke debatten, aan vechtscheidingen, aan… En zo zet het onderwijzen mij ook weer aan tot leren  - zie het oude Chinese spreekwoord: ‘Je leert door te onderwijzen’-. Ik ga me verder verdiepen in deze vraag en neem ze zeker ook mee naar de volgende Verdeep Democracy, supervisiebijeenkomsten voor practitioners van de Deep Democracy methode waar ik aan deelneem. We oefenen er de werkvormen in en verdiepen onze inzichten, vaardigheden en vooral ook houdingen.

Als facilitator van deze processen zijn drie metaskills belangrijk: neutraliteit, compassion en superluisteren. Daar haakten de deelnemers ook op aan . De drukte van deze tijd maakt dat luisteren naar elkaar erg onder druk staat. Het lijkt efficiënter om voorbij te gaan aan mensen die tegenpruttelen, een andere stem laten horen of weerbarstig zijn; niets is minder waar. Want je zet die sabotagelijn weer aan de gang. Deze metaskills zijn belangrijk voor ieder die in de samenleving zijn rol goed wil vervullen, met name zij die leidinggevende functies opnemen. Als je bereid bent te luisteren naar de meningen, gevoelens en ideeën van de mensen in je team en er echt mee aan de slag gaat, zal dat team veel beter gaan functioneren. Soms volstaat het om boven de waterlijn aan het werk te gaan, met alles wat in het bewuste van de groep aanwezig is. Dat vraagt even vertragen om daarna te versnellen en te verdiepen. Je verzetten tegen de maalstroom van het leven.  Die gedachte vinden we ook terug bij belangrijke denkers van deze tijd zoals filosofe Joke Hermsen, transitiedenker Harold Welzer, maar ook in het dagelijkse leven met slowfood en mindfullness,... Het gaat ook over aandacht, presentie, in het moment zijn.
Soms moet je onder de waterlijn duiken en de wijsheid uit de onderstroom halen waar er soms kleine vissen en grotere haaien dat werk bemoeilijken.  Daar komt de benaming ‘deep’ ook vandaan, we gaan met dieperliggende patronen bij mensen en in groepen aan de slag. Als leidinggevende is het op zo’n momenten fijn beroep te kunnen doen op een facilitator. Liefst eentje met knowhow van Deep Democracy. Een aanrader!

Ben je geprikkeld en wil je graag ook eens uitgenodigd worden op deze GoesTHing in Thee en Taartbijeenkomsten? Er zijn er nog 5 gepland in 2015. Stuur me dan een mailtje.

Ben je op zoek naar een facilitator voor een veranderingsproces of omdat er conflictstof zit in je team of organisatie, of tussen twee mensen, contacteer me dan. Ik ben Deep Democracy Practitioner en Let’s Talk practitioner –in-opleiding. We kijken en luisteren eens samen. 

Charlie en Marie

Vorige week was ik op zoek naar Hay Doun, het Armeens CultureelCentrum. Net op de avond dat er veel commotie was in Brussel naar aanleiding van huiszoekingen en arrestaties in terrorismedossiers. Bij de plaatselijke bakker wilde ik de weg vragen. Het gesprek van de avond met de aanwezige klanten ging erover dat het verschil moslims en terroristen gemaakt moest worden en ook stelde men zich de vraag of het geloof hier nu wel of niet mee te maken had. “De islam is een vredelievende godsdienst“ was de conclusie en toen wendde men de blik naar mij, “wat wenst u van ons?” en ik werd vriendelijk de weg gewezen.

Ik ging die avond luisteren naar een grande dame in de wereld van transcultureel hulpverlenen: Marie-Rose Moro. In de zaal zaten een honderdtal mensen, hulpverleners van verschillende disciplines en ook ouders en kinderen uit de Armeense gemeenschap. Marie-Rose Moro was door hen uitgenodigd en al gauw bleek hoe die link was gelegd. Na de aardbeving in Armenië werden de fysieke wonden geheeld door Artsen zonder Grenzen. De bevolking schreeuwde echter ook een nood uit voor zorg aan de wonden van het hart, het psychisch lijden. En Moro kwam ter plaatse en heeft ondertussen mensen opgeleid en een centrum uit de grond gestampt, waar het psychisch lijden van de Armeense gemeenschap een plaats krijgt, niet alleen de trauma’s na de aardbeving, maar zeker ook de trauma’s na de genocide die vaak nog generaties lang blijven doorwerken. Marie-Rose Moro's benadering gaat ervanuit dat de culturele dimensie noodzakelijk is om mensen op psychologisch vlak te ondersteunen. Tijdens de avond spraken we over de noodzaak, het waarom en hoe van de overdracht van culturele waarden en hoe ouders en kinderen dit beleefden. Marie-Rose Moro deed steeds een inbreng vanuit haar eigen praktijk en aanvullend werden er getuigenissen voorgelezen van ouders en kinderen. Mooi om horen hoe soms de woorden van Moro letterlijk in de citaten van de getuigen terugkwamen. Het was zo herkenbaar voor velen. Je voelde de emotie bij tijden zinderen door de zaal. We spraken over het belang van moedertaal als de taal van de emoties en dus ook de taal bij uitstek om je kinderen in op te voeden. Een moeder vertelde hoe ze bij de geboorte van haar eerste kind plots wiegeliedjes in het Armeens begon te zingen en hoe dit de aanleiding is geweest voor haar om taallessen te gaan volgen. Een andere interessante vraag in het kader van intercultureel opvoeden was ook of en wat je vertelt aan je kinderen over migratie. Een aandoenlijk verhaal werd verteld over een jongetje dat naar de bib gaat op zoek naar een avonturenroman. De bibliothecaris helpt hem zoeken en vinden en besluit wanneer het jongetje afscheid neemt met de woorden ‘het is geen wonder dat jij graag avonturen leest, je ouders zijn avonturiers.’ Deze bibliothecaris is voor dit jongetje een belangrijke passeur om het met de woorden van Moro te zeggen, hij is een bruggenbouwer tussen de twee werelden die het jongetje moet verenigen als hij zich als migrantenkind wil handhaven. Die positieve perceptie op het migratieverhaal van zijn ouders uit de mond van iemand die behoort tot de dominante meerderheidsgroep blijkt een kentering in het verhaal van deze hele familie. Als bibliothecaris, leerkracht, huisarts kunnen wij die rol van passeur spelen door in de ontmoeting het ouderlijk milieu en de waarden te erkennen en tegelijkertijd toegang te geven tot het nieuwe en andere. En daarin faciliteren van het loyaal zijn aan beide systemen, zodat het kind zijn eigen koers kan gaan varen.

Moro zette de avond echter in met een ander verhaal, een verhaal waar zij net even was uitgestapt: alle commotie in Parijs rond de aanslagen. Zij had als psychiater de biografieën onderzocht van de daders van de aanslagen. En haar conclusie luidde dat zij voorbeelden waren van waar het in de culturele overdracht van waarden misloopt. Ouders geven onvoldoende hun waarden door, omdat ze ofwel zelf niet klaar zijn met het verhaal van hun migratie of ten onrechte denken de kinderen daar niet mee te moeten belasten. Op school  en in de omgeving van de jongeren vindt er ook culturele overdracht plaats. Vaak andere waarden en normen dan deze die thuis worden voorgeleefd. Op zich al verwarrend, maar jongeren zijn zeer flexibel als ze zich maar ergens veilig en gehecht weten. Thuis en in de ontvangende samenleving. Aan de kant gezet op school door het watervalsysteem en op de arbeidsmarkt, keren ze zich af van de ontvangende samenleving. Ze lossen de touwtjes, beide touwtjes en gaan op zoek naar een eenvoudiger houvast. Dat vinden ze in een verhaal als dat van IS. Waar Marie-Rose Moro over zegt ‘het gaat hier niet meer om religie (want dat is iets van mensen verbindt), maar om een ideologie’. Een ideologie die hen leert 'qu'on peut tuer avec on n'est pas d'accord'.  Deze jongeren kennen hun moedertaal niet, hebben geen toegang tot de symbolische wereld van hun etnische gemeenschap. Tegelijkertijd voelen ze zich geen deel van de samenleving. Dus zoeken ze hun 'broeders' elders. Een belangrijke toevoeging voor mij toch op wat ik die week al gehoord en gezien had aan reacties.

Er is veel gezegd en geschreven over alles wat er gebeurd is de laatste dagen na de aanslag op Charlie Hebdo. Wijze woorden, maar ook veel bashing en haatpraat. Ik voeg er nog dit aan toe. Want de massale opkomst aan mensen die van zich lieten horen gaven me een dubbel gevoel. Enerzijds zag ik er een omslagpunt in, mensen die inzien dat deze samenleving in transitie is en dat we moeten leren leven met de superdiversiteit. Anderzijds vreesde ik ook wie er allemaal meeliep en hoe mensen er werkelijk over dachten. Grote verdedigers van rechten en principes zijn immers niet allemaal door hetzelfde idealisme en engagement gedreven. Er kan ook een ideologie achter schuilen van het  grote gelijk. Manifestaties werden dan ook gekleurd vanuit verschillende posities. Waar de enen opkwamen voor verdraagzaamheid en een warme samenleving, voeren anderen vooral onder de vlag van de vrije meningsuiting.

Een belangrijk recht. Vrijheid van meningsuiting houdt in dat ieder dat recht heeft op het uiten van zijn mening zolang het de ander niet schaadt. Die belangrijke toevoeging dreigen we wel eens te vergeten. Arzu Merali, Brits mensenrechtenactiviste zegt hierover: “Er is iets mis als vrije meningsuiting een exclusief instrument wordt en het gebruikt wordt om minderheden te doen zwijgen. Het moet een instrument zijn dat voor iedereen betekenisvol is. “

Zo leidt meningsvrijheid ook tot het exposeren van verschillen en sommigen van die verschillen lijken onoplosbaar. Kunnen we leven met dit verschil? Meer nog, worden we er als mensen en als samenleving wijzer van om te leven in en met verschil? Dat lijkt mij een belangrijke vraag die overblijft in dit hele gebeuren. Hoe geven we een samenleving vorm waarin mensen van elkaar verschillen alleszins in normen en gedrag en misschien ook in (de priorisering) van waarden? Met respect voor elkaar en met meer dan verdraagzaamheid, maar eerder een zorgzaamheid om elkaar. Sultan Balli, psychologe met Turkse roots, noemde het onlangs in een lezing integratietransformatie, de metamorfose die elke burger van deze samenleving moet en zal ondergaan in het licht van aanwezige verschillen tussen mensen in die samenleving. Het gaat om samen vormgeven aan een samenleving, een samenleving die van ‘ons’ is. Arzu Merali legt daar de vinger op de wonde, wanneer ze zegt: “Laat ons eerlijk zijn, geen enkele overheid stelt de vraag wat Europees burgerschap betekent als je een andere huidskleur hebt of een andere religie aanhangt dan de meerderheid.” Daar ligt een uitdaging als antwoord op wat gebeurde.

Eén van de antwoorden op het blijven dialogeren en niet gewelddadig worden terwijl we leven in verschil, heb ik gevonden in de methode Deep Democracy, beslissen met de stem van de minderheid.  Wil je daar graag meer over weten: kom dan op 28/1 naar GoesTHing in Thee en Taart, een informele huiskamerbijeenkomst waarop ik mijn inzichten, enthousiasme en eerste ervaringen met deze methode met je deel. Krijg je hier graag een uitnodiging voor: mail me dan op info@goes-thing.be.

Wintertijd

Een sprankelend begin van 2015!, dat wens ik alle lezers van deze blog. De afgelopen weken verliepen in een ander ritme door de winterse kou en de tijd van vieren met familie en vrienden. Het schrijven liep door, vooral in mijn hoofd en weinig op papier. Alhoewel...heel wat kattebelletjes op rekeningen en treinkaartjes zitten in mijn tas. Tijd om ze eens op te diepen? Een fotoverslag.

Natte sneeuwdagen, net voor Kerst. We genieten deze week van vier optredens: drie van onze dochter, eentje van Arsenal. Telkens valt me het plezier op van zingen en musiceren. De energie die het teweegbrengt bij de uitvoerders en bij de toehoorders. Arsenal vertelt in zijn voorstelling een intrigerend verhaal over hoe in Japan mensen omgaan met de shock die de tsunami er veroorzaakte niet alleen in de zee maar vooral in vele levens van mensen. Mij boeit de vraag hoe Arsenal in dit verhaal terechtkwam. Fascinerend is hoe hun muziek strookt met een de heel andere culturele setting waarin het verhaal zich afspeelt. Een  beklijvende synergie!

Regendag, Antwerpen, MuHKA: mijn kids en ik ontmoeten er Panamarenko, zijn beelden, zijn woorden en hemzelf, althans gefilmd en geïnterviewd. Wat ons bijblijft is de passie van deze man die spreekt uit zijn ogen, zijn gedreven spreken en zijn gehaast geschrift. Is hij nu wetenschapper of kunstenaar? Beide groepen bekritiseert hij. Hij doet zijn eigen ding. Vaak ook het ontwerpen van dingen die ingenieus zijn en vooral niet werken. Hij is zelf het trotst op zijn kiekens, één van zijn laatste creaties "Gewoon omdat ze kieken zijn".

Zonnige winterdag, Oostende, de Zee: een tentoonstelling en hommage aan Jan Hoet op diverse locaties in Oostende. Onze eerste stopplaats is aan de mosselpot. En meteen duiken de vragen op van onze kritische pubers, die we al veel te vroeg naar hun zin uit hun bed haalden voor een dagje (Mu)Zee. Is dit nu kunst? Waarom wordt iets kunst of niet? En samen komen we tot de conclusie dat het verschil maken als kunstenaar zit in het originele idee, in iets voor de eerste keer op een heel andere manier doen. Een meteen gaan de puberbreinen aan de slag met hoe zij een verschil kunnen maken en hun naam zouden kunnen vestigen in de annalen van de geschiedenis. Even snel komt het inzicht dat het dus toch niet zo simpel is, die kunst. We staan vol bewondering te kijken naar het kunstwerk maar ook het artisanale meesterwerk van Wim Delvoye, Nautilus.

Een heerlijke strandwandeling  brengt ons nog in de Thermae Palace en het Ensorhuis waar we heel wat pareltjes ontdekken en vooral ook de verschillen ontdekken in wat we mooi, leuk, interessant vinden en hoe we daar naar kijken en mee omgaan. Terwijl de zon al daalt achter de skyline van Oostende, nemen we het overzetbootje, op weg naar een locatie in de Volvogarage die net iets te ver stappen blijkt. Zo komen we wel terecht in de oude visserijgebouwen. Waar prachtige foto's hangen van de verweerde gezichten van oude vissers. We worden er even stil van.

En de foto van deze meneer is mee naar huis gegaan. Pascale Marthine Tayou maakte speciaal voor deze tentoonstelling 3 werken. Eén ervan is getiteld 'Gentse strop'. De van oorsprong Kameroenese kunstenaar houdt zich bezig in zijn werken met het thema identiteit. Hij creëert installaties waarin hij sociale werkelijkheid mixt met elementen uit oude volksculturen. Hij woont en werkt in België, meer bepaald in Gent. Net als Jan Hoet, beschouwt hij zichzelf als een echte -ingeweken-Gentenaar. Deze affiche met een verwijzing naar de Gentse stroppendragers probeert hij te verspreiden over heel Oostende. En dus ook aan een Mechelse muur prijkt hij ondertussen.



Met dank aan mijn gezin voor de foto's en gedeelde ervaringen en impressies!