Zwarte Trump: een eigenzinnige kijk vanuit Deep Democracy

Deep Democracy is een filosofie, theorie en een praktische methodiek die verschil bespreekbaar wil maken en komen tot een gedragen besluitvorming. De methode ontstond in het postapartheidstijdperk in Zuid-Afrika waar blank en zwart, tot dan toe gescheiden werelden, met elkaar moesten gaan samenwerken terwijl racisme en uitsluiting welig tierden.

Deze dagen kan ik me niet van de indruk ontdoen dat we ook in dagen van verdeeldheid leven. In de VS is na de verkiezingen een verdeeld volk achtergebleven. Zowel tijdens als na de verkiezingen lijken een aantal muren gesloopt over wat je kan zeggen en doen met je medemens. Zeker als die medemens donker is, vrouw is, moslim is.

De methode Deep Democracy maakt het mogelijk dat gezegd wordt wat er gezegd moet worden en dat alle stemmen gehoord worden. Mensen vragen me dan en ik vraag het me ook af: kan en wil je wel met iedereen blijven praten? Wil ik met Trump in dialoog? Hadden we met Hitler moeten spreken? Is er een grens? Mag hier een oordeel zijn? Is er een manier om deze mensen te stoppen? En het gaat niet eens om die figuren, maar vooral om een hele massa mensen die deze meningen delen en er oprecht van overtuigd zijn dat diegenen die zij als leider kiezen de juiste weg bewandelen. In de analyses zien we dat over deze mensen gezegd wordt dat ze vaak uit angst voor verlies (van welvaart en waarden) deze keuze maken. Of zijn het vooral mensen wiens stem allang niet meer beluisterd werd? Maar nu zij de dominante groep vormen, wat gebeurt er dan met zij niet niet voor Trump gekozen hebben: worden zij nu de minderheidsstem die ondergronds zal gaan? Die zal revolteren zoals we nu al zien of op veel bedektere manieren zal gaan saboteren, zich afkeren van de eigen samenleving,…

Hetzelfde gevoel krijg in bij de koloniale Pietdiscussie. En ik zeg hier bewust koloniale Piet, want is dit niet de gevoelige zone waar de hele discussie om draait? Wat mij in deze discussie vooral opvalt, is dat het veelal een gesprek tussen mensen van de dominante witte groep is. Zij hebben het witte privilege om uit te maken of iets al dan niet racisme is, of iets al dan niet kwetsend is, lijkt het wel. Wordt er met de mensen gepraat om wie het gaat? Is dat dan een zwarte minderheidsstem? Of is hier ook een soort van minderheid de witte groep die zich bedreigd voelt in zijn waarden , die tradities ziet teloorgaan. Is het een gevestigde groep die niet weet om te gaan met de snel veranderende samenleving om zich heen? Ja, naar wie moet hier eigenlijk geluisterd worden?

En dat brengt me naar een verscherping van wat we vanuit de methode Deep Democracy ons als doel stellen. ‘Zeggen wat er gezegd moet worden’ is niet hetzelfde als schelden, beledigen, wild om je heen slaan, hele bevolkingsgroepen veroordelen, stereotyperen en discrimineren. Zeggen wat er gezegd moet worden, gaat om zeggen waar het echt over gaat, wat er voor jou toe doet, wat voor jou waar en heilig is. Daarvoor moeten we soms door een fase van geroep en getier, escalatie van een conflict. In deze methode gaan we ervanuit dat we de hevige gevoelens die gepaard gaan bij deze conflicten niet gaan wegduwen, verzachten (al dan niet met een pilletje) of negeren; nee we gaan ze juist naar boven halen, beleven en vanuit de polarisatie die ontstaat de ‘echte’ kwestie naar boven halen. Als dit gebeurt in groepen voel je de energie veranderen. Want ten diepste willen mensen vaak hetzelfde: in vrede en veiligheid kunnen leven, graag gezien worden, kunnen zorgen voor hun naasten.

In de dialoog die tot deze inzichten en belevingen leidt, lijkt met mij dat we twee principes moeten meenemen. Het eerste is het principe van de bevordering van interactie, van de dialoog. Dat houdt voor mij inderdaad in dat je blijft spreken met elkaar, niet om te overtuigen, niet om iemand om te praten of te bekeren, wel om te weten te komen en kunnen erkennen wat waar is voor hem/haar/hen. En erkennen is niet hetzelfde als gelijk geven. Je kan iemand erkennen én er je eigen gelijk, je eigen waarheid naast leggen, of tegenover stellen. Dat is net wat we doen als we een conflict gaan uitspelen en polariseren: vanuit de erkenning dat niemand het monopolie heeft op de waarheid en dat we alleen met elkaar kunnen spreken over wat we waarnemen en voor waar aannemen.

Een tweede principe is voor mij het principe van niet-uitsluiting. Als iemand zegt vanuit een racistisch standpunt dat anderen geen mensen zijn en dus geen recht tot spreken, dan verhindert die de dialoog. Dan kan je niet anders in mijn ogen dan als facilitator stelling in te nemen en deze mensen uit de stilte te halen, uit het zwijgen en hen het recht op spreken geven. De bottomline of leidraad daarin voor mij zijn dan misschien wel de mensenrechten. Ook al is deze verklaring verre van volmaakt en soms ook moeilijk werkbaar omdat ze botsende waarden bevat, het is tot nu toe de beste poging om een wereld vorm te geven waarin er recht op leven is op deze planeet voor iedereen.

Als je morgen aan besluitvorming doet als president of in welke functie dan ook: vergeet dan niet te luisteren naar de wijsheid van de minderheid.

Als je morgen een kinderfeest wil vieren: geef hen vooral dan je liefde en oprechtheid. 

Dear Mr. President,
Come take a walk with me
Let's pretend we're just two people 
And you're not better than me
I'd like to ask you some questions
If we can speak honestly