Leven is het meervoud van Lef

Europa - maar laat ons niet vergeten: nog veel meer andere plaatsen in de wereld – worden opgeschrikt door aanslagen, brutaal geweld op weerloze slachtoffers. Zijn we in oorlog? Is dit dan die derde wereldoorlog, waarover gesproken wordt? En moeten we ons daarnaar gedragen met een Patriot Act, afkondiging van dreigingsniveaus, afsluiten van grenzen en afkondigen van de noodtoestand. Dus vooral inzetten op het creëren van een gevoel van veiligheid, dat tegelijkertijd de angst voedt en vijandsbeelden levend houdt. Want in een oorlog is er steeds wij en zij, de goeden en de slechten, de daders en de slachtoffers, waarden die het winnen van barbarij.

Ik hoor ook een andere stem, een stem die spreekt over de duiding van de daden van de geweldplegers. Een duiding die uiteenloopt van het zijn psychisch gestoorde lone wolves tot het zijn goed betaalde criminelen tot het zijn vertolkers van een malaise in deze samenleving. Deze duidingen roepen alleszins op tot andere gevoelens dan louter angst: ze willen ook empathie oproepen en nodigen uit tot zelfkritiek. Want als het psychisch gestoorde mensen zijn die dit doen, investeren we dan misschien niet genoeg in traumatherapie en in een gepast onthaal en opvang voor wie zijn land ontvlucht? Als het criminelen zijn, is er dan geen legaal werk voor hen te vinden misschien, is er sprake van discriminatie op onze arbeidsmarkt? Als het wanhoopskreten zijn, hoe kunnen we dan werken aan het erbij horen in deze samenleving, de Vlaamse, Belgische, Brusselse of wereldsamenleving? Deze vragen nodigen alleszins uit tot meervoudig kijken. Maar daar heb je wat lef voor nodig.

Lef komt van het Hebreeuwse woord ‘lev’ wat hart betekent. Als je met je hart kijkt naar wat er gebeurt in deze wereld stel je andere vragen en kom je met andere ideeën en oplossingen, die misschien niet zo populair zijn, niet op korte termijn oplosbaar en die je niet eenzijdig kan nemen. En ik roep iedereen op, maar zeker ook onze politici, om deze dagen wat meer lef te hebben. Ik las in het boek Kairos over het verschil tussen oikos en polis bij de Grieken. Maatregelen in het samenleven op vlak van ‘oikos’, waar ons woord economie van is afgeleid, betreffen het dagelijkse korte termijn denken, het afmeten en berekenen van wat hier en nu nodig is. Polis, en daar komt het woord politiek van, gaat over de grote dromen, de grandioze ideeën, de utopieën. In het beleid dat nu gevoerd wordt, merk ik weinig polis en veel oikos. In functie van nakende verkiezingen, in de waan van de dag worden maatregelen genomen die soms niet eens nieuwe maatregelen zijn maar een bevestiging van de bestaande orde, van het lopende huishouden.

Vraagt deze tijd niet net om verder durven denken dan dat en kijken op de lange termijn wat er nodig is, durven stilstaan bij een droom van een samenleving waar we naartoe willen. Dat vraagt Lef, van een politicus, van een dienstverlener, van een leerkracht, van ieder van ons. In de woorden die je spreekt, in je handelen steeds die droom voor ogen houden van een ecorechtvaardige samenleving. Dat kan je alleen doen als je daarin de verschillende stemmen durft beluisteren, vanuit empathie meervoudig leert kijken en wars van conventies doet wat juist en goed is. Met Lef creëer je samen-Leven. Een samenleven dat volgens Hannah Arendt, die zelf in een totalitaire samenleving leefde, fundamenteel getekend is door pluraliteit, door het recht om van elkaar te mogen verschillen.

Wat voorbeelden uit de actualiteit die voor mij getuigen van Lef:

• Angela Merkel blijft zeggen ‘wir schaffen das’ en jaagt zo een hele bende collega-natieleiders tegen zich in het harnas, verliest steun ook in eigen land, maar oogst lof op mensenrechtenfora, internationaal, bij haar eigen bevolking. 
• In de moslimkrant staat een opinie van Marlijn De Jager, lid van een Joodse organisatie die sympathiseert met de als radicaal bestempelde moslim Abou JahJah. Wars van wij-zijdenken beaamt zij wat ze waar en juist vindt in zijn woorden. Los van wij-zijdenken publiceert de moslimkrant deze opinie. 
• Adil Marrakchi, 34 jaar, spreekt zich uit in de campagne “Ik ben Vlaming, Mag ik ook fier zijn?” van het Minderhedenforum: “De reacties op het ongeval van die jongen uit Genk hebben diepe wonden geslagen. Te veel mensen denken nog steeds in termen van wij en zij, maar wij zijn allemaal Vlamingen, of we dat nu willen of niet. We leven in een nieuwe tijd, en we kunnen pas vooruit als we er in slagen samen uit dat wij-en-zij-denken te stappen.” 
• Vrouwen verbrandden de burqa’s die Daesch hen dwong te dragen na de bevrijding van hun woonplaats Al-Kaleji: https://www.facebook.com/ajplusenglish/videos/774110249397151/
• Boodschappen van liefde en hoop na de aanslagen in Duitsland: https://www.facebook.com/Avaaz/videos/10154028342658884/

Ik nodig je uit om ook met Lef in het leven te staan. Wil je er meer over lezen? Op 20/9 komt mijn boek uit, waar ik ook schrijf over Lef, met een L, de eerste letter van LOVE.

Elk zijn jihad?

Namaste, Salaam Aleikum, Bonjour, Good evening every-one, good evening every-body, good evening every-soul, goodevening to you and to me, to us to them. Being invited for his panel  to talk about what Jihad is all about, I realize that maybe this evening I am the outsider. What I wil tell, the story I will bring, is one story amongst others, a story about radicalisation through the eyes of a non-muslim, you could say, a non-person-of-colour, a no male, a no-terrorist. In the consensusreality we live in I am all of that NOT, but in the way I see the world, I AM all of that! In modernity we learned to think in black and white, in binary categories. I challenge you in the next 10’ to think in terms of relatedness, in seeing connection.

In a way I am muslim, I can connect to what it is to strongly believe in something, to be passionate about words, ideas, prophets. I can connect to what it is being devoted to. I am a woman and from this perspective, this position in society, I can connect with the effects on my identity of living in a society full of stereotypes, prejudices about the group I belong to, and strong feelings of being discriminated. And although I’m not on a list of state security of terrorists or potential terrorists, I guess, I am on the terrorist line. I can connect to this urge to change something radically in the situation of groups I belong to, to provoke a society that doesn’t take into account the different position I’m on, to gather a new community around me of believers that the planet and everyone who lives on it can only survive if we radically change our ways of living. I am a radical rebel myself. Although never in my life I met a deradicalisation-officer.

What I want to point out is if we want to come closer to an understanding of what Jihad is all about, and what jhadists push to do the things they do, even terrible terrorist attacks… we need compassion. Compassion for those who we push away at this moment. Compassion in the definition that I learned form a wise woman working in South Africa, Myrna Lewis, founder of the Deep Democracy method in that very difficult and challenging post-apartheidperiod. When she talks about compassion the closest definition I came to is: “to be gentle with the hardest parts within yourself.” If you can’t do that work, than don’ t pretend even to have compassion for others, don’t pretend that you can understand what is is like to live in such a situation, don’ t try to work on issues like racism… if you don’t recognize the racist within yourself.

And here I come to jihad and a very interesting saying that I came across that refers to the words of the Prophet Mohammed. The prophet said that jihad is not in the first place fighting ennemies in the outer world, but the fight inside you. The fight between desires and feelings (fear, insecurity, greed, not wiling to share our welfare with others) and what we truly are, who we can be as human beings; compassionate, full of love, giving. I think it’s time to do our own personal jihad. Working and living from a stance of compassion and love. Knowing that Love is not such a naive or idealistic nor a romantic idea. Love is maybe the most difficult answer to what is happening in the world right now. Because love takes (and I quote bell hooks): “We can all change our mind and our actions. (…) Many individuals offered their lives in the service of justice and freedom. What made them exceptional was not that they were any smarter or kinder than their neighbors but that they were willing to live the truth of their values.”  What we need to live this way is a big portion of courage that we often don’t have because it’s much more comfortable to keep the status quo. Fear keeps us in our comfortzone. That’s why we need to encourage each other to practice the courage to love. I’d like to tell you a story that I often tell in my trainings as well.

“Years ago a John Hopkin's professor gave a group of graduate students this assignment: Go to the slums. Take 200 boys, between the ages of 12 and 16, and investigate their background and environment. Then predict their chances for the future. 
The students, after consulting social statistics, talking to the boys, and compiling much data, concluded that 90 percent of the boys would spend some time in jail. 
Twenty-five years later another group of graducate students was given the job of testing the prediction. They went back to the same area. Some of the boys - by then men - were still there, a few had died, some had moved away, but they got in touch with 180 of the original 200. They found that only four of the group had ever been sent to jail. 
Why was it that these men, who had lived in a breeding place of crime, had such a surprisingly good record? The researchers were continually told: "Well, there was a teacher..." 
They pressed further, and found that in 75 percent of the cases it was the same woman. The researchers went to this teacher, now living in a home for retired teachers. How had she exerted this remarkable influence over that group of children? Could she give them any reason why these boys should have remembered her? 
"No," she said, "no I really couldn't." And then, thinking back over the years, she said musingly, more to herself than to her questioners: "I loved those boys...." 

And by the way, by telling you this, I’m not saying that we musn’t invest in Brussels: in the poor housing, in working opportunities, in high quality education. We must definitely, because never before Belgium had such low marks on the report: 60% of youngsters in Brussels are unemployed, 28% of them move out of schools unqualified, Th everage income in Molenbeek is 40% lower than in the rest of Belgium, the PISA studies showed that the inequality in society is reproduced through our education, there is etnostratification going on massively, there’s a cut off in expenses for health and education and we spend more money than ever if you look at it worldwide to safety and to weapons. In Belgium we don’t have a proper supportsystem for people who suffer from trauma. We have amazing caregivers on this point and some of them highlyskilled people, but they are all working in organisations where they work with money from temporaray projects having no guarantee that they can continue their work. So traumatised people are walking through the streets and their is a fairly big risk that one day some of them will explode. Certainly when you mix this up wit all the prejudices and discrimination that we find in our society.

A topic where we rather don’t talk about so easily in Belgium. ‘We ‘have the feeling that we already invested so much in ‘Them’ that it would be unfair if they call us now ‘racists’, we are believing so much in our valuesystem of treating everybody equal, that we cannot accept that this is not daily reality. Discrimination is often not recognized. And more about this from a psychological viewpoint we know now that even if you are not personnaly affected by discrimination if there exists discrimination you will experience the effects of it: effects as: 1. feeling a victim/feeling unempowered , 2. The selffulling prophecy, 3. frustration-aggression, 4. Strong segregation and relying only on your ingroup 5. Overassimilation. All these reactions, these patterns, we can find in de minoritygroups and are causes for radicalisation. I find them voiced by my students in the superdiverse classes I teach in Antwerp.  

Let’s look at some further research here. Berry e.o. studied acculturationstrategies. He looked at  2 dimensions: the degree of wanting to stick to your cultural heritage and the desire to have intercultural contacts and participate in the new society. He found out that there were 4 acculturation strategies: I will focus on two of them. The first is integration: 82 % of the people of minority groups in Belgium reported that was their strategie. And if we look at separation: people who choose to rely on their cultural heritage and not having contacts with the rest of society, this was only 10%. But: if we look at the research Hutnik did, where he looked at identitypatterns: he asked people whether they identified with their own group or the majority in society, we got whole others numbers: 10% chooses integration and 80% separation. Let’s go to the majority group now and see how they look to acculturations from their viewpoint.  

Van Beselaere did a survey amongst  16-17 yearolds and asked them what they thought about acculturation of minority groups: they reported that they saw only 8% of the people who where integrated, and 77% of the people who live separated. If they asked the youngsters whether they would like to have contact or whether they liked to stay in their own group: only a percentage of 60 wanted contact, 40% didn’t want contact at all.  So the majority group in fact had a lower desire to meet others than vice versa!!! OliviaRutazibwa confirms this: as she says: “Let’s have the intercultural dialogue, but I’m not so sure if the majority is waiting for it.” The survey also pointed out that these numbers differed in relation to the level of schooling of these youngsters had . He found out that opposing to the hypothesis, the youngsters inde  ASOschools, the general education were ,opposing of the youngsters in BSO and TSO less positive about acculturations of minorities. The conclusion we can make here is that exposure to difference, having friends and discoveeing we’re at some points same-same, make us more open to live in a superdiverse society.

So it is not in our heads that we will change the world, it is in our hearts and hands: in truly meeting each other and stop projecting all the otherness in the other, but recognising the other is in me! Youngsters radicalise, because we don’t own the radical voices in ourselves but project them onto them. And they become more radicalised than they even were. They take upon a role that is bigger than them. I don’t talk about terrorism here, these are people committing crimes in the first place, and even there you can say in a way the same, but let’s stay for a while with those so called radicalised youngsters. The more we portrait them as radical, the more we push for example islam away in our society, put a ban on headscarves, don’t answer even the letters they write to search for work,… the more we push them towards radicalisation. The more we would own our own radicality, the lesser they will have to show radicality. We can do this by truly owning what is valualble for us and strive for it, we can do this by protesting what goes wrong in society, we can do this by exploring what’s the pain we have with religion in our lives. As long as we don’t do our homework properly, others will have to do it for us. So I make a plea here to recognize the differences and have the conflict with each other rather than pushing it away. If you hide a little fish in the sea, soon it becomes a whale. We share a lot being human beings: there is only one human race, we share a lot of values, maybe priorirising them differently, we are in a way same-same. And, at the same time,  we musn’t forget that we look at the world sometimes from a very different perspective or view. Let’s make room for those different voices! They can bring us a lot of richness and maybe solutions to questions we cannot tangle now in this part of the world. Immigration has a meaning and it had so in every revolution for mankind.

Let’s move to my practice. I am a trainer in diversity. I try to contribute through my work to what is needed in our society that is in transition. And if you allow me I’d like to tell you about two courses that I teach. The first one is Deep Democracy. It is a theory and pratice an decisionmaking and conflictresolution  where the minority voices are heard and even more stronger are recognized as important gateways to tap into the wisdom or potential of a group. It is proven in a lot of studies already that in our brain we are only using a small part of the potential wisdom. I think it’s the same in our communities and in society, we can tap a lot more out of the sea of human energy. And this is needed. This world is on a turning point, a third revolution that will be bigger that the agricultural or industrial revolutions we had. A selfsustaining society will grow if we learn to trust on each other, taking every voice in account, if we dare to  be selves-in –connection with others. To learn this I developed a specific course. I called it ‘Inburgeringscursusvoor autochtonen’, translated: integrationcourse for the autochtonous people. Why I designed this course was the insight I had that in a superdiverse society as we live in now, you cannot stay with fossile thoughts about one group adapting to values and norms of another group. For everyone, for every human living in a community integration is a task. And maybe this is not so evident for people who call this society theirs. But even they have to face that their society will never be the same again. So in this course we handle feelings of fear, discomfort, anxiety and sadness. We honour this feelings and transform them into curiosity to know more about otherness in others and in myself, in being aware of white pirvileges and  looking at microchanges with major effects,…

An African saying goes like this: it takes a village to raise a child: we have a collective responsability to give these radical voices in our society, those youngsters who lost grip on taking part in a community again shelves where they can stand on, places where they can belong to, a story of a community where they do take part in!  We can learn them to love the place where they live. And to feel compassion for Belgians, because they are Begians too. We should do this work together: in neighbourhoods, in schools, in footbalclubs, in mosks, in workingplaces, in public places as well as in our private contacts with people. Pass this sense of belonging. If you belong to a community, you become loyal to the people who live in it. Because you become me and they become us.

I’m aware that this is in a way a different story, but I connect with my colleagues and their analysis also. There is no single story to tell about Jihad. I’m a pedagogue, I do this work connecting people because I strongly believe, and as a mother of tree I cannot than be than a believer, that this planet earth can be a place of love and peace for all. A message that in fact every religion on earth is teaching us.

And so I want to end with an old Sufi poem: 

Come, let us be friends for once

let us make life easy on us 

let us be lovers and loved ones

the earth shall be left to no one. 

De moed om lief te hebben

Wij zijn de generatie die zal moeten leren omgaan met een nieuwe soort van oorlogvoeren, met gewelddadige terreur en de dagelijkse mogelijkheid van bomaanslagen als je nietsvermoedend op weg bent naar je werk of school. Maakt dit je angstig? Maakt dit je onzeker? Wie niet? Maar hoe kan je ervoor zorgen dat angst je leven niet gaat leiden. Hoe kunnen we omgaan met voortdurende onzekerheid?  Martha Nussbaum zegt hierover “Uncertainty is where things happen. It is where the opportunities for really living are waiting.” Door het leven te leven in al zijn aspecten, zeggen de experts ons. En dat is ook wat we nu zien gebeuren in Brussel. Scholen bleven deze keer open en boden leerlingen en leerkrachten een forum om te praten over wat er was gebeurd, spontaan samenzijn aan de Beurs om te rouwen, te protesteren, te herdenken, stil te zijn… het gebeurt en het mag. Na de eerste verstomming en stilte is het immers dit wat mensen nodig hebben… elkaar.

Voor ons in Brussel was het de eerste keer, alhoewel niet voor iedereen van ons. Dat leer ik van onze mensen met een vluchtelingenverleden die hun verhaal vertellen na de aanslagen. Over hoe aanslagen in hun land normaal waren geworden en ze daarvoor gevlucht zijn om niet meer met die dagelijkse angst te moeten leven. En dus hoe zij nu opnieuw in hun gevoel van veiligheid worden geraakt door wat er hier ook met hen gebeurt. Het is belangrijk ruimte te maken voor gesprek om al deze verschillende perspectieven te horen. Deze week zag ik mijn studenten voor een les over feminisme en islam door Khadija Aznag. Bij de start van de les gaven we de gelegenheid om vragen te stellen of iets te delen van je gevoelens of ideeën bij de aanslagen. Het was een rijke ronde. Wat mij erin trof was dat enkele studenten aangaven dat de lessen die zij gehad hadden in het kader van het postgraduaat interculturele hulpverlening hen deze dagen enorm hadden geholpen, hen grond onder de voeten had gegeven. Samen met Khadija dachten we in de les verder na over die mensen die geen of zo weinig grond onder de voeten hebben. Zij die zich uitgesloten en geïsoleerd voelen in de samenleving en gaan radicaliseren. Een zijpad nemen in het leven waarbij ze de levens van andere mensen in gevaar brengen. Het leven tot stilstand dwingen.

Aanvankelijk was het heel onwerkelijk, ook al hadden we het verwacht. Al gauw ga je checken of iedereen OK is, waar iedereen zich bevindt en je verzamelt je naasten om je heen. En dan komen de eerste woorden over wat er gebeurd is en hoe we dat betekenis kunnen geven. Zo’n belangrijke woorden, die eerste. Ze bepalen hoe we samen dit verdriet zullen gaan verwerken en hoe we verder zullen omgaan met de nieuwe samenleving waar we in wakker zijn geworden. Ik hoorde vooral verbindende taal, geen oorlogstaal. En ook dit is iets wat we moeten leren: hoe spreek je over deze gebeurtenissen, hoe ga je om met de vragen van je kind ‘Mama, is het hier nu ook oorlog?’, hoe kijk je rond naar anderen, anders dan jij. Welke blikken worden er uitgewisseld?

En dan? Wat moeten we nu gaan doen? Wat is er nodig? Dat brengt me bij mijn passie: leren en mensen kansen geven om te leren! Leren over wat ze niet kennen, leren over waar ze van vervreemd zijn, over hun eigen godsdienst, het hemelsbreed verschil tussen verzen uit de Koran uit de tijd van Mekka en van Medina. Het zijn geen details, maar richtingaanwijzers die ons op weg zetten wat we meemaken in het leven in zijn juiste context te begrijpen. En om elkaar ook te leren begrijpen. Zodat we naar elkaar de hand kunnen reiken.

Dat werd voor mij al snel een noodzaak na de eerste shock: andere mensen ontmoeten, connecteren. En voor velen onder ons bleek dat zo te zijn. Kijk maar naar de hartverwarmende taferelen aan de Beurs. Liefde is immers het enige antwoord op angst en haat. En daarin kan je zo snel misbegrepen worden. Ook dat ervaarde ik ook deze week. Liefde is geen soft antwoord. Het is misschien wel de moeilijkste opdracht die wij mensen hebben. Een opdracht die ook in alle wereldreligies staat ingeschreven. ‘Van je naaste houden als van jezelf’, ‘het goede doen voor de ander, zonder voorwaarde of wederdienst’. Laat ons dit leed en verdriet aanwenden om de kanteling te maken als samenleving naar een liefdessamenleving. En laat ons leren hoe liefde kan helen. Een collega van me in het werkveld van Deep Democracy schreef me dit als reactie op een groepsgesprek dat we hadden over wat er gebeurde in Brussel en een artikel dat ik de groep doorstuurde van Hayat El Khattabi in KifKif:  “This line, "Laugh and love. Keep focusing on the good, because ultimately there is no stronger weapon than the love of man for man" it reminds me of Fanny's view from the call. My wish / hope is that this role becomes more alive in the world and can be spread. My sadness now, and at the end of our call, I think, stems from the awareness that it is very hard to be heard / brought out and acted upon . My personal learning from our argument is that if I recognise, practice & embrace the power of love then I can start a micro stirring of change. If I can be more present & truly listen, that in some small way I can start to shift things. “

Laat ons allemaal oefenen in helende liefde. Ik sluit graag af met een citaat van een wijze vrouw waar we veel van kunnen leren, bellhooks. Zij schrijft in haar boek ‘All about love’: “We can collectively regain out faith in the transformative power of love by cultivating courage, the strength to stand up for what we believe in, to be accountable both in word and deed.(…) To live our lives based on the principles of a love ethic, we have to be courageous."

Ik wens jullie allemaal veel moed de komende dagen. De moed om lief te hebben. 

Waarom toch naar Parijs?

Een vraag die mensen me stellen, een zin die ik lees in de vragende ogen van mijn eigen kinderen, een vraag die innerlijk in mij woelt. Ondanks alles wat er de afgelopen week gebeurd is… toch naar Parijs. 

Eigenlijk is er niets veranderd aan de redenen waarom we gaan. Sterker nog: er is nog meer reden om te gaan. De rampen die ons te wachten staan met de op til zijnde klimaatverandering zullen de wereld alleen nog maar meer polariseren. In zij die de mogelijkheden hebben om zich hiertegen te verzetten, te ‘wapenen’ en zij die dat niet hebben, in vluchtelingenstromen wereldwijd, in een nog kleiner gebied om met zijn allen op te leven, in oorlog om water en brood. Is het dat wat we willen? Als ik onze kortzichtige politici hoor, lijkt het van wel. Er komen geen ambitieuze plannen, geen concrete maatregelen, men kan niet eens tot een taakverdeling komen tussen de bevoegde Belgische ministers. Als politici alleen maar één verkiezing ver kijken, is een wereldwijd probleem natuurlijk moeilijk aan te pakken. Als burgers kunnen we een andere bril opzetten en generaties vooruitkijken, over grenzen heen, zorg dragen voor de kinderen op deze mooie planeet. Dat is de hoofdreden waarom ik begaan ben met het klimaat, waarom ik actief ben in de transitiebeweging, waarom ik nu naar Parijs ga. En waarom ik hoop dat die 10.000 mensen die zich ook inschreven voor de klimaatmars zich op het strand van Oostende zullen verzamelen. Waarom ook mijn eigen kinderen, ondanks hun bezorgdheid helemaal begrijpen waarom hun ouders dit doen. 

We kunnen niet aan de kant blijven staan, ons opsluiten in onze huizen, niets doen of denken dat het wel allemaal zal meevallen. Tijd voor actie! En geen terroristische actie, maar vreedzame, geweldloze actie. Daar lijkt op dit moment in onze maatschappij geen plaats meer voor te zijn. Angst is geen goede raadgever. Op dit moment lijkt het er zelfs op dat de punten waar de terroristen ons in aanvallen (vrije meningsuiting, bewegingsvrijheid, burgerrechten) gevolgd worden door onze regeringen. We mogen niet meer gaan en staan waar we willen, we mogen niet meer manifesteren. Ik begrijp dat je veiligheidsmaatregelen neemt, maar laat ons op straat komen. Laat ons spreken. De angst die terrorisme heeft gezaaid speelt in de kaart van de rechtse regeringen. Wij zijn niet te stoppen, klimaatverandering wel.

Ik ontmoette de afgelopen weken zoveel betrokken burgers, zoveel jonge mensen ook boordevol enthousiasme en ideeën. De transitie is bezig. En is broodnodig. Want we gaan pas iets aan wereldvrede kunnen doen als we olieonafhankelijk worden. Meer en meer experts en deskundigen brengen deze boodschap. Als we als land niet meer verslaafd zouden zijn aan olie, maar zouden leven met 100% hernieuwbare energie, nemen we heel wat wind uit de zeilen van naties die nu de lakens uitdelen, die mensenrechten niet respecteren en de gewelddadige strijd voor een islamitische staat volop steunen. Als we investeren in hernieuwbare energie en andere transitieinitiatieven zal dat jobcreatie betekenen en dus mensen terug in de samenleving halen die nu aan de rand staan en dreigen te radicaliseren. Als er geen olie voorhanden is, kan men zich niet zomaar wereldwijd verplaatsen en gaan we ons veel meer lokaal organiseren. In het Westen en in het Oosten. En komt er ruimte voor de creatie van maatschappijsystemen die veelvormiger zullen zijn en hopelijk passender dan waar nu voor geopteerd wordt: staten gebaseerd op geweld en angst. 

Wat we nu een wereldwijde oorlog moeten noemen, draait niet om religie maar om geopolitieke belangen. Dat is de belangrijkste bouwsteen waarom zoveel landen zijn betrokken.  Alle moslims die ik ken, zeggen me dat de naam God hier niet in thuishoort. En betekent islam geen vrede? Dit lijkt nu wel heel ver weg. Ik ga naar Parijs samen met mensen wars van etniciteit, religie, nationaliteit, gender, seksuele oriëntatie, leeftijd,… omdat er iets is dat ons bindt. De droom van een nieuwe samenleving waar iedereen een plaats heeft en waar iedereen goed kan leven. Die samenleving zal er anders uit gaan zien: andere manieren van besluitvorming, een andere manier van inkomensverdeling, andere manieren van wonen, eten, je verplaatsen,… Dat brengt voor ons allemaal spanning, onzekerheid en onvoorspelbaarheid met zich mee. En dat is wat er zich nu in het kwadraat afspeelt door de recente aanslagen wereldwijd: Parijs, Raqqa, Gaza, Bamako. Voor zoveel mensen op de planeet is wat wij nu beleven trouwens dagelijkse kost. En maakt het de reden uit om het land te ontvluchten. Misschien moeten we daar eens bij stilstaan en wat lef boven halen zodat de liefde voor onze kinderen en onze blauwe bol de angst overwint.

Liefde of het Engelse LOVE. Deze vier letters staan voor mij voor Lef, Ootmoedigheid (durven spreken met respect), Verbeeldingskracht en Erkenning. Ik schrijf er een boekje over. Maar nu eerst de fiets op… naar de klimaattop!

Da nos un corazon

Grande para amar

Da nos un corazon

Grande para luchar  

Radicalisering: ons verhaal

Een mooie zomeravond in de tuin van de Wereldwinkel met een zeer diverse groep van  mensen. Durre Ahmad was onze gast op Thee en Taart gisteren. Zij nam ons mee naar de wortels van radicalisering door drie verhalen te vertellen. Daarbij verwees ze naar de mooie TEDconferentie van Chimamanda Ngozie Adichie ‘The danger of a single story’.

‘Haar’ verhaal begon bij haar kindertijd in Pakistan, nog voor de Koude Oorlog uitbrak. Waar zij schoolliep bij de zusters en de bijbel een deel van haar leven was terwijl zij diepgelovige moslimouders had. In dat Pakistan was er een diversiteit aan levensbeschouwingen: zoroasters, boeddhisten, soennieten en sjiieten, christenen leefden er samen. Religie was geen conflictstof. Waar Pakistan wel in meegezogen werd, was een conflict waar zij misschien erg weinig mee te maken hadden, maar dat de volgende generaties enorm zal tekenen. Allen verenigden zich om het communisme buitenspel te zetten. Zo kwam bijvoorbeeld Bin Laden op het toneel en vele anderen die nu trekkers zijn van jihads en destijds getraind en bewapend werden door de VS. Dat is het geopolitieke verhaal. Dat psychologische wonden nalaat. De oorlog veranderde het leven van de kinderen compleet. Een indoctrinatiemachine trok zich op gang die de curricula op scholen veranderde, die een zwarte salwar kameez als schooluniform oplegde, die mannen en vrouwen die samen door het park liepen ging vragen naar hun trouwcertificaat,… een totalitair regime, waarin angst begon te overheersen. “Anxiety is a dis-ease”, zei prof Ahmad. Je voelt je nooit meer ergens gerust, je basisvertrouwen in mensen wordt geschonden. Dat was zeker zo voor de duizenden wezen die achterbleven na die oorlog. Deze jongens werden opgevangen in madrassa’s, unisex mannenbastions. Het vrouwelijke element dat de islambeleving in Pakistan zo tekende, werd uitgesloten. Met geld van Saoedi-Arabië werd één versie van de islam opgelegd aan alle moslims. In deze versie is geen plaats voor vrouwen. Zij worden letterlijk monddood gemaakt door hen van kop tot teen te sluieren en hen rechten te ontnemen: alleen de deur uitgaan, autorijden, recht op zelfbeschikking over je lichaam. Er ontstond een ‘monchromatic society’. Alle kleur verdween. In een psychologisch experiment is bewezen dat als je mensen in een kamer zet waar alles wit is, ze hun perceptievermogen verliezen en blind worden.

En daarna kwam ‘jouw’ verhaal, het verhaal van wat hoe de moderniteit de Westerse mens en zijn relatie tot religie voorgoed veranderde (uitspraak van Karen Armstrong). De moderne mens heeft religie vervangen door rationaliteit. Ik denk, dus ik ben. Deze Cartesiaanse split van hoofd en lichaam trekt zich door naar de manier waarop we met geloof omgaan. Geen enkele religie heeft zo geïnvesteerd in wetenschappelijke bewijzen voor haar bestaan dan het Christendom wel. Religie is echter vooral mythos in plaats van logos. Het is een verhaal en geen set van regels en waarheden. Het gaat over betekenisgeving. Sinds de moderniteit is psychologie de ‘logos of the soul’ geworden, ze vervangt religie omdat mensen nood hebben aan betekenisgeving. Hedentendage zien we dit ook in de consumptie van mindfullness, yoga,…Wat in de moderniteit ontbreekt is, de emotie, de intuÏtie, het vrouwelijke element. Vrouwen zijn ‘bad’ – ketters, zoals Jeanne d’Arc- of zijn ‘mad’ en lijden aan hysterie of depressie en tegenwoordig burn-out. De heksenjacht is een triest voorbeeld van wat het Westen deed met vrouwen die een ander geluid lieten horen. Historisch gezien is dit een gigantische aanslag op vrouwen geweest. Exacte cijfers zijn er niet, maar ze variëren van 60.000 tot 100.000 geëxecuteerden in Europa. En die heksen waren voor 80% vrouwen.

En hier komt ‘ons’ verhaal op de proppen. Eigenlijk zitten we in hetzelfde schuitje. De globalisering heeft ervoor gezorgd dat de ideeën van de moderniteit en het wetenschappelijk-technologisch denken ons allen hebben gedreven tot het declameren ‘het’ enige en juiste antwoord. Dat doen de hoogopgeleide ingenieurs van Al Qaida en de atheïstische wetenschappers in West-Europa, dat zeggen de wahabitische Saoedi’s en dat zeggen de ayatollah’s in Iran: wij hebben de waarheid in pacht. Door het verlies van symboliek en het niet meer belichaamd zijn van religie, wordt religie een overtuiging. En eens jij overtuigd bent, is het zaak de ander te gaan overtuigen desnoods met geweld. In Syrië worden momenteel alle bewijzen vernietigd dat religies ooit samenleefden in vrede. Radicalisering is een uiting van een diepere crisis, de crisis van betekenisgeving. Religie geeft ons verbinding met onze emotionele wereld, symbolen zeggen wat niet gezegd kan worden. De jonge mannen die nu de jihad strijden, zijn niet gedreven door religie, wel door een gewelddadige overtuiging die betekenis verleent aan hun bestaan dat getekend is door ervaringen van discriminatie en een gevoel van uitsluiting, soms al generaties lang. 

Kan er iets gedaan worden voor die jongeren die gaan strijden?, is er een therapie werd er gevraagd? Volgens prof. Ahmad zal het generaties duren voor de pijn en woede die in de harten en hoofden is geïnternaliseerd zich ten goede kan keren. En wat kunnen wij dan nu doen?, vroeg iemand anders. Want ook al kan je als individu de wereld niet veranderen, samen kunnen we misschien wel beweging creëren. De belangrijkste sleutel zit in bewustwording van dit alles en vanuit dat bewust in het leven staan, keuzes maken: om niet mee te gaan in blind materialisme, om je niet te laten beangstigen door Big Brother, om zo min mogelijk olie te gebruiken en energieonafhankelijk te leven zodat de petrodollars aan invloed verliezen. En zo kwamen we op die warme zomeravond van een gesprek over religie op een gesprek over een klimaatneutrale levenswijze. De transitie naar een leefbare wereld ligt fundamenteel in het toelaten van verschil! Monocultuur zorgt voor uitsluiting en geweld. Diversiteit brengt erkenning en vernieuwing. Dat is zo als we het over biodiversiteit hebben, net zo goed als we het over diversiteit tussen mensen hebben. Dat zei Vandana Shiva al jaren geleden, om maar even naar een andere wijze dame te verwijzen.

Persoonlijk hou ik ook een bijzonder gevoel over aan het weerzien met Durre. Hoewel zoveel ons zou kunnen scheiden, lijken we heel erg op dezelfde golflengte te zitten. We gebruiken beiden het verhaal van ‘the danger of a single story’ in onze vormingen en de uitspraak van Gandhi die aan bod kwam tijdens haar lezing ‘Be the change you want to see in the world’ had ik vooraf als een postkaartje op ieders stoel gelegd. Deze diepere connectie met elkaar geeft me hoop dat er wereldwijd heel wat mensen zijn die heel radicaal zijn, in de betekenis van het werken aan bewustwording van zichzelf en anderen in deze wereld. Het is het enige tegengif dat we momenteel in handen hebben. Laat de heks in jezelf maar los!