Mijn nieuwjaarsbrief

Ik ga eens iets heel Vlaams doen. Een nieuwjaarsbrief schrijven…

Het opzeggen van een nieuwjaarsbrief is een Vlaamse traditie die zijn oorsprong kent in de 16e eeuw. Pas in 1582 immers werd 1 januari Nieuwjaarsdag genoemd. De kinderen van de elite, die naar school gingen en leerden lezen en schrijven, lazen op die dag een nieuwjaarsbrief voor. Dat gaf hen de kans kennis van school door te geven in de familie en hun sprekerstalent te oefenen. Aanvankelijk waren de brieven in het Latijn geschreven en in dichtvorm. Het thema van de nieuwjaarsbrieven ging vaak over vrede, dat vrede het kostbaarste is op aarde, dat elkaar vrede brengen een groot geschenk is. In de jaren ’60 brak deze traditie door in alle huiskamers en misschien heb je zelf ook wel herinneringen aan het lezen van die nieuwjaarsbrieven. Van klein tot groot, iedereen deed en nu vaak nog doet eraan mee. Soms zijn het beschamende en vaak ook ontroerende taferelen.

Het is nog januari, dus ik waag me ook even aan een nieuwjaarsbrief aan jullie. Een brief met een wens: vrede op aarde! Het is een wens en geen droom of geen plan. Een wens die koester je, daar werk je aan, soms onder de radar. Een wens, die schrijf je in de sterren, het is je gids, je leidraad.

We spreken vaak maar over vrede als er oorlog is, als er een conflict is geweest. We spreken niet over vrede in ‘normale’ tijden, op momenten dat er niets aan de hand is. Nochtans zouden we de vrede dan ook moeten koesteren, ze onderhouden, ze voeden. Vrede herstellen is immers moeilijker dan vrede bewaren.

We spreken ook vaak over vrede ‘voor de mensen van goede wil’. Het is zo’n uitdrukking waar je het katholiek gedachtengoed nog in hoort doorklinken. En ja, er is een wil nodig om vrede tot stand te brengen, zeker wel. Maar toch denk ik dat we dit moeten proberen ook met die mensen die het aanvankelijk misschien niet willen, die misschien in onze ogen – en vanuit vooroordelen vaak – niet zo goed bezig zijn, als wij van onszelf denken. Ook die mensen hebben recht op vrede, recht op een uitnodiging op zijn minst om mee te werken aan het stichten van vrede.

En dat is helemaal niet soft, dat is hard werken soms zelfs. Vrede bereik je door…

…door ruzie te maken. Ja, niet door de lieve vrede te bewaren of een schijnharmonie op te houden, maar door op een open manier te zeggen wat er gezegd moet worden. Daar heb je lef voor nodig.

…door elkaar te waarderen ook in de kleine en onzichtbare dingen. Sta je wel eens stil bij alles wat jouw partner voor je doet, wat je kinderen je brengen. Gooi eens wat gouden pijlen. Het helpt je relatie groeien en verdiepen.

... door je niet op te sluiten in je eigen gelijk, in kringen van gelijkgestemden, in gelijkaardige activiteiten, maar juist door verschil op te zoeken en in het verschil intercultureel competent met elkaar om te gaan.

… door de transitie in de ogen te kijken en er samen voor te gaan. We leven in een heel bijzonder tijdperk, waarin zoveel aan het kantelen en schuiven is. Nog nooit hebben we zoveel kennis gehad die mensen echt een beter leven kan geven, maar ook nog nooit is het risico op zelfvernietiging voor het leven op aarde zo groot geweest.

…door de voorouders te eren en de kinderen die onze planeet zullen bewonen, door niet alleen te leven van pluk de dag en hier en nu maar ons ook bewust te zijn van de continue stroom van het leven waar wij deel van uitmaken.

In andere culturen kennen ze veel rituelen om vrede te bewaren of vrede te stichten:

Inheemse volkeren in Amerika roken de vredespijp om een akkoord tussen stammen die in conflict lagen te beslechten.

Bij de oude Germaanse volkeren bracht men een heildronk bij het sluiten van een pact. Met een drinkhoorn, gemaakt van de hoorn van een dier en versierd vaak met tekeningen van goden en runen en soms afgezet met een randje zilver.

In Keltische tradities mediteerde men bij volle maan om vrede te sluiten met zichzelf.

Onze Vlaamse nieuwjaarsbrief zou je ook kunnen zien als zo’n vredesritueel. ‘Een dikke zoen van je kleine kapoen’, meer is er vaak niet nodig om de zorgen even te vergeten en volop te genieten van elkaar en er weer voor te gaan in het nieuwe jaar.

In onze samenleving vandaag hebben we ook nood aan rituelen, aan houvast en aan tools om te werken aan vrede. Sommige mensen zweren bij een dagelijkse meditatie, anderen beoefenen de let’s talk wanneer er ruzie in de lucht hangt, nog anderen hebben een vredesklokje in huis hangen en laten dat af en toe horen op momenten dat stemmen te hard gaan klinken. Op scholen zijn er vredeshuisjes op de speelplaats waar je het weer goed kan gaan maken met je vriendje, aan koffiemachines op werkvloeren zie je inspirerende teksten hangen die aanzetten tot een andere kijk op jezelf en de ander in je werkrelaties, … Overal werken mensen aan vrede. Kijk wat bij jou past en hoe jij hieraan kan bijdragen.

In wat ik aanbied in de praktijk van Goesthing vandaag, zitten heel wat tools die je kan inzetten om de alledaagse vrede te bewaren. Als je ze wil leren kennen, ben je heel erg welkom in onze workshops, lezingen of trainingen.

Ik wens je van HARTe een VREDEvol 2018!

Doorstaat Deep Democracy de interculturele toets?

Zon, maan, sterren,

Aan de hemel staan veel sterren

Daar staan ook hele stammen:

Kinderen, vrouwen, mannen –

Allen zijn sinds lang al sterren.

Gebed van de Xam

Deze tekst las ik vanmorgen toen ik willekeurig een bladzijde openlegde van het mooie tekst- en fotoboek ‘Wijsheid uit Afrika’. Het bracht me terug bij een intense week van Deep Democracytrainingen geven. Heel wat deelnemers faciliteren groepen (als coach, teamleider, trainer, hulpverlener) waar verschil aan de orde van de dag is. Verschillen in leerstijlen, in persoonlijkheden, in leeftijd, gender,… en ook etnisch-culturele verschillen. Gelinkt aan de toenemende migratie in deze samenleving, gaat verschil de laatste tijd steeds meer over etnisch-cultureel verschil.  We stellen ons vragen of de methodes die we hanteren wel cultuursensitief zijn, we zien een andere soms mindere impact van de werkwijzen die we voorheen met succes gebruikten.

In deze meerstemmige samenleving stellen we ons dus terecht ook deze vraag: hoe universeel is de methode Deep Democracy ? Kan iedereen dit wel: zeggen wat er gezegd moet worden, direct zijn, spreken vanuit je ik.

Wat reflecties hierover deel ik graag met je:

• ons deze vraag stellen, is dat geen toonbeeld van wit superioriteitsdenken? Zo van: wij kunnen dit wel, maar ‘die anderen’, met hun ‘andere cultuur’, hun ‘lagere scholing’, hun ‘mindere taalvaardigheid’, enz… Dat we ons deze vraag stellen is op zich misschien al een voorbeeld van indirecte communicatie. Wat is de directe boodschap die hieronder zit? Wat willen wij zeggen die die vraag stellen? Misschien dat we ons er zelf niet altijd even comfortabel bij voelen? Zijn wij niet bij uitstek opgegroeid, zeker in België, in een zeer conflictvermijdende cultuur, erg onzekerheidsvermijdend ook. Tja, dan is zeggen wat er gezegd moet worden en niet weten wat er dan zal volgen als reactie, wel heel erg spannend…
• meer nog, als we wereldwijd bekijken waar deze methode ontstaan is, namelijk in Zuid Afrika en waar ze het eerst ingang vond, is het duidelijk dat deze methode mensen appelleert die groot zijn geworden in collectivistische/groepsculturen, culturen ook die meer verbonden zijn met voorouders. De Aboriginals in Australië bijvoorbeeld herkennen deze methode meteen als ‘dat is wat wij altijd gedaan hebben’. Misschien zit het nu in een ander jasje verpakt, maar het onderliggende gedachtengoed is zeer herkenbaar voor culturen die in gewoontes en gebruiken misschien ver van ons af staan. Deze methode laat bijvoorbeeld ook geestrollen spreken, de stem van mensen die afwezig zijn of er niet (meer) zijn en toch van invloed zijn. In vele Afrikaanse gemeenschappen vindt men dit helemaal geen gek idee. Als je daar vraagt wat de toekomst zal brengen, zegt men ‘vraag het aan de voorouders’. Ook Mindell zelf ziet heel veel linken tussen zijn werk  en het werk van sjamanen. Zo is hij erg geïnspireerd door de lessen van Don Juan opgetekend door Carlos Castaneda en werkte hij in West-Afrika al zij aan zij met lokale sjamanen.
• en niet alleen dit geworteld zijn in wijsheden uit andere culturen, maar ook het andersculturele perspectief krijgt veel ruimte in deze methode. Die gaat bij uitstek over het beluisteren van minderheidsstemmen. En niet alleen in de inhoud van wat gezegd wordt kunnen we naar een minderheidsstem luisteren, maar ook in de vorm van wat mensen zeggen. Daarin klinkt soms een heel verhaal door bv. het verhaal van kolonialisme, dat zij zelf niet hebben meegemaakt, maar dat wel intergenerationeel ingeschreven staat in een manier van naar het leven kijken. Deze mensen spreken vanuit IK maar geven betekenis vanuit een WIJ. En dat is een andere vorm van direct spreken. Als trainer of facilitator in deze methode zijn het vaak deze momenten in groepen, deze hot spots, die je met beide handen aan wil grijpen omdat het kansen zijn op verandering niet alleen voor de mensen in die bepaalde context, maar zo werk je echt aan verandering in de wereld.  
• als Deep Democracytrainer gebruik je je skills, maar meer nog je metaskills. Ik noem er twee: compassie en je intuïtie. En wat is intuïtie dan een dieper weten, een toegang hebben tot oude wijsheid. En wat is compassie? Een waarde, die intergenerationeel, interreligieus en intercultureel ingebed is. Karen Armstrong deed er uitgebreid onderzoek naar en startte ene wereldwijd platform voor compassie.

Deep Democracy en de onderliggende procesgeoriënteerde psychologie is een benadering die de Westerse psychologie - die erg individueel gericht is en veel belang hecht aan het ego – bekritizeert. In de procesgeoriënteerde psychologie gaat het niet om groei van het individu maar wel groei in bewustzijn. Bewustzijn - of de A+ in het competentiemodel van Fantini, dat we eerder gebruikten als bron voor het ontwikkelen van een model voor interculturele competentie - is het doel van onze interventies. Als we ons kunnen bewustworden van wat er gebeurt in een groep, wat er gebeurt bij mij, wat van mij is en wat van de ander en ik stop met projecteren en ik me toeëigen wat van mij is.  Zo groeit bewustzijn en kan je een keuze maken. Deep Democracy gaat dus ook over actie. Vanuit bewustzijn, bewust in het leven staan, ook in dagdagelijkse keuzes. Dat is hoe ik, wij en de wereld vooruitgaan . En die ideeën rond groei in bewustzijn komen we overal ter wereld tegen in verschillende religies en spirituele tradities: van mindfullnes tot de Tao, van vipassana tot de I Ching.

De betekenis van ‘deep’ in deep democracy gaat over wijsheid en potentieel en kan dus evengoed gaan over wijsheid die we leren van de mensen die al sterren zijn.

Vrijdagavond ging ik naar het bedankingsfeest voor de vrijwilligers van de vzw Prinses Harte. Een vzw die vanuit een tragisch verhaal, het verlies van hun jonge dochter aan kanker, is uitgegroeid tot een warm initiatief dat kinderen  in moeilijke periodes van hun leven troost en moed wil geven door schonheid te brengen via poppen, dekentjes,… Ouders getuigden over het leven en de overgang tussen leven en dood en ook zij zien en voelen hun kinderen in de sterren. Universeler kan toch niet?

Nieuw boek op komst

Deze prachtige bookartfoto zegt precies hoe ik me voelde tijdens het schrijfproces deze zomer. Ik schrijf momenteel aan een boek over Deep Democracy, een methode voor inclusieve besluitvorming en conflictresolutie. Ik geef trainingen en begeleid mensen en/in organisaties met deze methode. Ik heb dus heel wat materiaal verzameld: kennis, werkvormen, praktijkervaringen en ideeën die uit dit werk voortvloeien. Zoals de draak die verschijnt vanuit de letters en de pagina's. Het wordt meer en groter en je begint je ook vragen te stellen terwijl je schrijft. Bijvoorbeeld de vraag of deze methode wel sterk genoeg is om het op te nemen tegen de vele uitdagingen van de wereld vandaag? Want soms voel je je eerder als die kleine strijder die het opneemt tegen de draak. Of is het samen met de draak? Het volgende stukje uit mijn boek gaat hierover. Het is getiteld 'De wereld staat in brand'. En het begint met een citaat van Arnold Mindell.

“It’s up to us. We can avoid contention, or we can fearlessly sit in the fire, intervene and prevent world history’s most painful errors from being repeated.” - Mindell

Wereldwerk is proceswerk toegepast in kleine en grote groepen, gemeenschappen en organisaties, internationale meetings en gebeurtenissen en problemen met planeet aarde. Voor Mindell is het duidelijk: organisaties, gemeenschappen en naties die vandaag en morgen nog willen overleven, zullen diep democratisch moeten functioneren: iedereen en alles telt mee. 
Met het woord ‘diep’ in deep democracy beoefenen we een vorm van inspraak en participatie die dieper en verder gaat dan de meerderheidsdemocratie, omdat we de minderheidsstemmen mee in rekening brengen. De tweede betekenis van diep schuilt hem in het materiaal waarmee gewerkt wordt. Niet alleen rationele argumenten, maar ook onze emoties en andere gewaarwordingen mogen ingebracht worden en zijn zelfs noodzakelijk om tot fundamentele antwoorden te komen.  Mindell geeft een interessant voorbeeld van een ongewone synergie: de noodzaak van een samenwerking tussen vredesinstituten en gezondheidsonderzoekers. Hij ziet immers parallellen tussen lichaamssymptomen/ziekten en structurele problemen in onze wereld. Hij zegt: de twee belangrijkste wereldproblemen vandaag zijn onderdrukking en uitbuiting. De twee belangrijkste welvaartsziekten zijn hartproblemen en kanker. Onderdrukking en cardiovasculaire problemen hebben met elkaar gemeen dat ze beiden de circulatie verhinderen. Uitbuiting en kanker hebben met elkaar gemeen dat een deel van een menselijk of sociaal organisme leeft op kosten van de ander. Ons hiervan bewust worden kan innovatieve en inspirerende inzichten bieden. 

In de Deep Democracyprocessen die ik al begeleidde in organisaties, merk je vaak ook dat we komen tot onverwachte inzichten en connecties tussen problemen die eerder niet werden opgemerkt. Dit holistisch en verbindend werken is typerend voor Deep Democracy! En net dat kan de wereld vooruithelpen op dit moment.

Als we democratie echt au serieux willen blijven nemen, dan moeten we ons afvragen hoe we meer ruimte kunnen geven aan verschil. Vanuit het Westen geven we vaak hoog op over onze democratische principes en waarden, maar als we eerlijk zijn moeten we misschien stilaan toegeven dat de manier waarop we democratie zijn gaan invullen wel op zijn laatste benen loopt, dat het model aan slijtage onderhevig is. Ik zou geenszins willen pleiten dat samenlevingen in verandering zomaar klakkeloos dit model zouden overnemen. En je ziet ook dat waar daartoe een poging wordt gedaan al snel een dictatuur het weer overneemt. Zoals in enkele staten na de Arabische Lente. Zeker, er speelde mee dat mensen na jarenlange onderdrukking misschien niet klaar waren om hun stem te laten horen, maar wat ook meespeelde is dat het huidige model van democratie te weinig speelruimte liet om te passen op wat er zich afspeelde in deze samenlevingen in verandering.

Het Griekse woord democratie betekent letterlijk de macht aan het volk. Maar de grote vraag is natuurlijk wie ‘het volk’ nog is. Zijn dat de mensen die een bepaald grondgebied bewonen, of alleen de mensen die legale verblijfspapieren hebben in dat grondgebied? Zijn dat de mensen die in hun natiestraat wonen of ook de mensen die buiten die natiestaat leven maar wel de nationaliteit delen? Zijn dat alle mensen of alleen zij boven de 18 jaar? Zijn dat alle stemgerechtigden of is er stemplicht? Kiezen we voor volksvertegenwoordigers of hebben we in feite een particratie die heerst?

In een samenleving die zo in verandering is -en dit is wereldwijd het geval-, door migratie, door een geglobaliseerde economie en door de invloed van multimedia is het oude begrip aan een nieuwe invulling toe. En hebben we dringend nood aan nieuwe praktijken. 

Er is immers geen tijd te verliezen, zoals Naomi Klein schrijft in haar boek No Time. Er is op dit moment een geweldige kans om te werken aan een rechtvaardigere wereldorde door en met het aanpakken van de klimaatuitdaging. Klein stelt dat politici het niet gaan doen, zij nemen het niet op voor de burgers en ook de economische actoren blijven reageren op shocks met maatregelen die de crises vaak alleen vergroten en eropuit zijn vooral de 1% rijken nog rijker te maken. Als we echt iets willen veranderen, zal het van onderuit moeten komen. Klein pleit voor een volksbeweging, die van het klimaat een crisis maakt! Apartheid was immers ook geen probleem tot anti-apartheidsbewegingen opstonden, seksisme was geen probleem tot feministen opstonden, rassendiscriminatie was geen probleem tot Rosa Parks bleef zitten in de bus. We hebben mensen nodig die hun stem durven laten horen. En die een visie en praktijk hebben die een beweging vorm kan geven.

Barack Obama zie hierover: “Verandering zal niet komen als wij wachten op een andere persoon of een andere keer. Wij zijn degenen waar we op hebben gewacht. Wij zijn de verandering die we zoeken.”

En wie zal om deze verandering vragen? Veel kans dat dit niet de blanke witte man, middel- tot hoogopgeleid is. In deze kringen vind je het meest klimaatsceptici en een groeiend aantal nationalisten tot rechts-extremisten. Het is een wit privilege om dit te zijn, zou je kunnen stellen. Zij kunnen zich door hun sociaal-economische positie beter beschermen (denken ze) zowel tegen klimaatverandering, als tegen armoede. Maar vooral: zij hebben zoveel te verliezen bij een andere economie. Deze groep heeft een grote systeemrechtvaardigende neiging omdat ze veel machtsposities bezetten nu. 

Het vervolg kan je lezen in het boek dat uitkomt... ergens in november! 

Vijf jaar Goesthing

Een mens is op zoek naar inclusie, invloed en intimiteit. Anders gezegd stelt elke mens zich de vraag of zij in een bepaald gezin, in een groep, in een samenleving: Erbij hoort? Of haar stem gehoord wordt? Of ze er mag zijn met wie zij is? Deze drie i’s, deze fundamentele bestaansvragen voor een mens, eigenlijk is dat de kern van waar ik mee bezig ben in mijn Goesthingproject.

Het zijn de vragen die ertoe doen voor de mensen in de organisaties-in-transitie die ik begeleid, het zijn de vragen die zich stellen in onze wereld vandaag waar migratie en de klimaatopwarming het samenleven op scherp stellen én het zijn ook vragen waar ik zelf mee aan de slag ga op mijn persoonlijk en professioneel groeipad. Deze drie dynamieken van in-en uitsluiting, macht en onmacht, erkenning en verwerping zijn fractale patronen die je terug ziet keren in zoveel vragen van deze tijd. Ik laat je even delen in een aantal vormen waarin ik ze tegenkwam de laatste weken in mijn werk:

• In het coachen van pioniers die tegen de stroom in varen, experimenteren en outside-the-boxdenken en handelen, stellen zij zich de vraag of ze wel thuishoren in de organisaties waar zij werken en waar stabiliteit, continuïteit en comfort ook belangrijke elementen zijn.
• In het lesgeven over interculturele communicatie popt de vraag wie zich aan wie moet aanpassen weer veel meer op. Mijn discours over wederzijds van elkaar kunnen leren wordt al snel vertaald als een aanval op de ‘autochtone’ bevolking.
• In het begeleiden van organisaties heb ik steeds meer oog voor dieperliggende kwetsuren die doorwerken tot in de dagdagelijkse interactie. Met de tools van Deep Democracy proberen we toxische stoffen te kanaliseren zodat er weer beweging komt in wat gestokt is in de communicatie, die vaak gevoed werd vanuit een angst voor conflict. Een angst om niet meer graag gezien te worden als je zegt wat je te zeggen hebt. Maar juist het niet aangaan van een conflict schaadt de relationele bedrading van een organisatie. En kan zorgen voor systeemtrauma of organisatieburnout.
• In het geven van de Deep Democracy levels, wanneer we pijlen gooien, gaat het in de leergroepen over ‘Mag je scherp zijn? Zeggen waar het op staat?’ versus ‘Er is nood aan nuance, aan veiligheid’ of over ‘Ik ben een insider’ versus ‘Ik ben een outsider’ of nog ‘Ik voel me vrij om te zijn wie ik ben in deze groep’ versus ‘Ik voel me onvrij’. Door het gesprek tussen uitersten aan te gaan ontstaan creatieve voorstellen over hoe we met de groep verder aan de slag gaan en is er ook ruimte voor persoonlijke groei.
• In mijn nabije omgeving zie ik mensen die aan de deur gezet worden omwille van hun mening, omwille van wie ze zijn en vooral welke (minderheids)stem ze laten horen. En ik besef dan dat het in zekere zin ook een luxesituatie is om zelf ondernemer te zijn, zelf te kunnen bepalen wat jouw boodschap is, zo radicaal te mogen zijn als je zelf wil. Met als bottomline natuurlijk wel dat er klanten zijn die je boodschap willen horen.

Goesthing bevordert de PEACEpraktijken. Zowel voor mij, de mensen in de groepen waarmee ik werk en ik hoop zo een bijdrage te kunnen doen aan deze wereld-in-transitie. Om het tij te keren hebben we nood aan andere praktijken, andere wijzen van denken en handelen. Ik vatte ze in mijn eerste boek samen in het letterwoord PEACE. Bij Goesthing:

• Praten we vrijmoedig: over wat we waarnemen en voor waar aannemen. 
• En-en denken en handelen we: door te leren wat er zich in heel verschillende contexten en vanuit verschillende perspectieven aandient, ons oordeel uit te stellen en eens breder en dieper te kijken dan onze neus lang is.
• Aanvaarden we anderszijn, omdat we ons realiseren hoe anders we zelf zijn. En we oefenen mildheid. En we komen onze grenzen tegen en leren die expliciteren.
• Creëren we Coöperatief door mensen en/in groepen samen te brengen met oog voor ieders bijdrage en een uitdaging net iets verder te laten gaan dan wat je kan of kende. We ervaren dat heterogeniteit in een groep een meerwaarde kan zijn in het samenwerken
• Ervaren van Eigenwaarde is wat we willen bereiken voor onszelf en iedereen waar we mee samenwerken. Als mensen zich erkend weten in wie ze zijn, dragen ze bij aan een wereld waar LOVE&PEACE geen utopische woorden meer zijn!

Dit werk mogen doen, elke dag opnieuw maakt me heel dankbaar. Ter gelegenheid van Goesthings 5-jarig bestaan wil ik dan ook graag wat Gouden Pijlen schieten:

• Naar mijn klanten: dank voor het vertrouwen en de groeiruimte. 
• Naar mijn Thee&Taart heldinnen en gasten: dank voor de bijzondere en inspirerende bijeenkomsten. 
• Naar alle DeepDemocracy-cursisten, facilitators, instructors, supervisors en elders die op mijn pad kwamen: dank om zo’n waardevol werk in de wereld te brengen.
• Naar mijn intieme kring: mijn partner, kids en vriendinnen: dank om te geloven in mij met de nodige kritische noten die me op het juiste pad houden.
• Naar de natuur: dank om me rust te geven en krachten op te doen.
• Naar het Universum: dank voor het appèl dat ik mag voelen om in deze wereld een verschil te maken.

En na 5 jaar gaan we natuurlijk door! Heel veel plannen zitten in mijn hoofd, veel projecten liggen in mijn handen en met veel warmte in het hart wil ik verdergaan op dit pad. Wat je mag verwachten?

• Een tweede boek: ‘Koken met groepen’ is de werktitel en het gaat over het Deep Democracy-werk in relatie tot de wereld vandaag.
• Nog meer en een gevarieerd aanbod in Deep Democracy.
• Een nieuwe website, in samenwerking met de Communicatieklusser
• Nog meer Thee &Taart.
• Train the trainers zodat meer mensen interculturele communicatie en competentie kunnen verspreiden in de wereld. 
• Love&Peace-workshops
•  Inspirerende lezingen

Dus… tot gauw!

Fanny

Globetrotter

De zomer breekt aan en wilde reisplannen worden gesmeed. Ook ik kijk er naar uit met mijn gezin even alles los te laten en ons onder te dompelen in de weidse natuur en culturen van Tanzania. En toch ben ik de laatste maand al heel wat op reis geweest. Als reizen betekent je laten inspireren door de wereld, dan liggen er elke dag wel kansen te wachten. Ik deel er enkele van met jullie.

Op het leerpad van Deep Democracy neem ik deel aan supervisiegroepen. Maandelijks oefenen we onze skills en metaskills door anderhalf uur te dialogeren met mensen van over de hele wereld die Deep Democracy willen uitdragen: Danielle, Anna, Lisette in Nederland, Belamie in Shanghai, Aftab in Vancouver, Wendy in Zuid-Afrika, Marianne in Denemarken. Zoveel boeiende mensen ontmoette ik al op mijn leerpad. Hoe deze methode zich ontvouwt in de verschillende landen, welke uitdagingen we daarin tegenkomen, kan er besproken worden. We zijn zelf allemaal heel verschillend in rollen die we opnemen, settings waar we werken en daar leren we uit. We schuwen het niet soms flink te argumenteren met elkaar. De wrijving maakt glans. De inzichten en wijsheid die in de verschillende supervisiegroepen ontstaan, worden gedeeld met elkaar. Zo kan je leren van anderen zelfs als je er niet bij was. Wonderlijk zelfs om te ervaren dat thema’s waar jij mee bezig bent door andere groepen worden opgenomen en er jou ideeën worden aangereikt om weer verder mee aan de slag te gaan. Inspiratie uit de wereld!

In de Thee en Taart bijeenkomst in juni hadden we AlainNlandu op bezoek. Alain werkt als etnopsycholoog bij Solentra. Hij probeert er jongeren en hun gezinnen te oriënteren in deze samenleving, die toch wel heel verschillend is van de samenlevingen in het land van herkomst. Alain kan gepassioneerd vertellen. Hij had naast psycholoog zeker ook acteur kunnen worden. Hij nam ons mee in zijn verhaal naar het werk dat hij deed met de straatkinderen in Congo, waar hij zijn vak leerde. Hij initieerde ons in wat een groepscultuur werkelijk betekent. Hij stelde ons vragen waardoor we aan het twijfelen gingen: wat is nu het best om te doen? Tot we ons realiseerden dat we als hulpverleners vooral moeten leren luisteren naar ons hart, daar ligt vaak het antwoord. En ook de universaliteit van ons werk zien: de zorg van ouders om kinderen, dat delen we allemaal. Hoe we daar uitdrukking aan geven verschilt. Alain zette ons weer een stap verder op weg naar intercultureel hulpverlenen. Inspiratie uit de wereld!

Vorige week nam ik deel aan een panelgesprek over wat de jeugdhulpverlening kan betekenen voor de groeiende groep van niet-begeleide minderjarige vluchtelingen in ons land. We moesten elk een stelling innemen. De mijne luidde: ‘Doe niet aan aan een vluchtelingenkind wat je je eigen kind niet zou aandoen.’ Waarmee ik inging op de heersende realiteit dat deze kinderen vaak van plek moeten verhuizen, vaak alleen professionele begeleiders zien en zelden de warmte van een persoon, vaak het gevoel hebben niet gehoord te worden in hun verhaal, in wat ze nodig hebben,… En soms eenvoudigweg omdat er geen gedeelde taal aanwezig is. ‘De sector’ stelde dat er geen hulpverleners zijn op dit moment met een meertalig en bicultureel profiel, die een rol zouden kunnen spelen in het slaan van bruggen naar deze jongeren. Dat sprak ik ten stelligste tegen. Ik heb hen toch bij mij op de schoolbanken zitten? Binnen het keuzevak Interculturele begeleiding bij Toegepaste Psychologie, bij het postgraduaat Interculturele hulpverlening studeren elk jaar prachtige mensen af met heel wat bagage. Zij vinden geen werk, keer op keer niet en besluiten  dan vaak om in zelforganisaties, in het ‘eigen circuit’ te gaan werken. En ik ontmoet bijna elke week wel iemand die binnen de hulpverlening heeft gewerkt in het land van herkomst. Denk aan Mona, die we ontvingen op een Thee en Taartbijeenkomst: ze spreekt 6 talen, is afkomstig uit Iran, studeerde in Syrië en werkte er in een kindertehuis, werkte vervolgens in Turkije met jongeren en leeft nu hier in Brussel. Wordt zij gezien als een potentiële collega of is ze vooral een vluchtelinge? Laat ons eens een andere bril opzetten. En geen kans meer missen  om wederzijds te leren. Ik geniet alleszins van die ontmoetingen met mijn studenten en met collega’s. Inspiratie uit de wereld!

Als vrijwilliger ben ik geëngageerd in Oxfam-Wereldwinkels. Met onze lokale groep in Mechelen hebben wij een partnerband met een startende coöperatie van overwegend vrouwen in de cacaoteelt. De uitdagingen voor hen zijn enorm. Zo is er nog steeds veel noodgedwongen kinderarbeid in de cacao: omdat kinderen mee voor een inkomen porberen te zorgen, omdat kinderen niet naar school kunnen, omdat het een vastgeroeste gewoonte is, omdat er veel kinderen zonder papieren zijn die geen rechten hebben. Als consumenten en producenten zijn we verenigd in de strijd. Op de dag voor de rechten van het kind sturen we hen daarom een applaus voor hun inspanningen. En ik lees die avond in mijn mailbox het volgende antwoord van Olga, voorzitster van de coöperatie: Merci au groupe Oxfam Malines pour votre soutien aux actions de la Coopasa. En effet, la Coopasa s'implique fortement dans la lutte contre les pires formes de travail des enfants de producteurs de cacao en les sensibilisant sur leurs différents droits, surtout le droit à l'éducation. Grand merci pour votre pensée à notre endroit. Nous vous saluons tous! Chaleureusement. Kleine gebaren van verbondenheid wereldwijd. Inspiratie uit de wereld!

En graag nodig ik jullie uit om geïnspireerd door de wereld zelf de wereld te inspireren door wie jij bent en wat jij doet. En reik daarin de hand naar anderen! Zoek elkaar op, ont-moet en verbind! Margaret Mead, een groot antropologe, zei immers: 

16 tips om een verschil te maken in 2016

Superdiversiteit is realiteit en de klimaatopwarming wordt niet meer genegeerd. Zover zijn we zeker gekomen in 2015. Maar ook: de wereld bloedt, er zijn nog nooit zoveel mensen op de vlucht geweest, de natuur is weer heel wat schatten kwijtgeraakt, de armoede in eigen land piekt. Op ‘het beleid’ wachten om een verschil te maken in 2016 kan je doen, maar werkt vooral verlammend. In de volgende 16 tips lees je wat je zelf alvast kan gaan doen. Het is niet de eerste keer in de geschiedenis dat we zien dat de verandering van onderuit komt. Power to the people. Doe jij mee?

1.       Ga in 2016 resoluut voor 1 op 21. Van de 21 maaltijden die je eet, is er slechts één waarbij je vlees eet. Dat is een verhouding die de wereld aankan. Te hoog gegrepen? Begin dan alvast met donderdag veggiedag. Want vegetarisch eten is CO2 besparen.

2.       Fietsen voor vrede. Fietsen is niet alleen goed voor je gezondheid, je bespaart er economisch heel wat mee en het is plezant. Er is nog een extra reden om te fietsen dit jaar. Als we met zijn alleen winnen aan fietskilometers, winnen we ook aan olieonafhankelijkheid. En dat kan in deze wereld voor meer vrede zorgen.

3.       Conflicten zijn goudmijnen. Leer te zeggen waar het op staat.  Ga het conflict met elkaar aan om ervan te leren en te groeien. Al te vaak werkt conflictvermijding problemen in de hand in plaats van ze op te lossen. Mensen gaan de sabotagelijn gebruiken in plaats van met elkaar te dialogeren. Wil je hier meer over leren, dan is Deep Democracy iets voor jou!

4.       Doe een dankbaarheidsmeditatie af en toe. In plaats van te focussen of wat je niet hebt en wie je (nog) niet bent, wees dankbaar voor wat je hebt en wie je bent en voor juist dit moment.

5.       Consuminder drastisch. Organiseer een geefplein, een boekenruilbeurs, een buurtspelotheek of een swishing. Vraag je bij elke aankoop af of je dit echt nodig hebt.

6.       Trek het (je) aan. Word voogd van een niet-begeleide minderjarige. Geef een kind uit een opvangcentrum een warme thuis in het weekend. Meld je aan als gastgezin voor een vluchtelingengezin. Geef hierin wat jij kan en sta open om te ontvangen.

7.       Kijk jij al vanuit een breedhoekperspectief of wil je je cultuurbril nog wat scherper stellen? Laat jezelf coachen op je interculturele competentie.

8.       Stop met wij/zijtaal te spreken en ga voor de ontmoeting. Neem je voor tegen eind 2016 16 contacten in je GSM of op Facebook meer te hebben van mensen met migratieachtergrond.

9.       Ga in de vereniging waar je actief bent na welke drempels er zijn voor mensen die anders zijn om deel te nemen. Zelf zullen jullie dat moeilijk ontdekken. Neem die andersen dus mee en druf in de spiegel kijken!

10.   Maak het leven pittiger en zet bloembakken op je vensterbanken vol kruiden.

11.   Van wie is deze samenleving? Van de dominante witte meerderheidsgroep? Integreren of assimileren: wat denk je er zelf van? Is het misschien tijd om ook aan je eigen integratieproces in deze migratiesamenleving te werken? Doe een inburgeringscursus voor autochtonen.

12.   Ben je nog geen vrijwilliger? Je kan je inzetten voor rechtvaardige handelsverhoudingen, een steunfiguur worden voor gezinnen in armoede of meewerken aan het uitdenken van beleidsalternatieven,… Kortom: engageer je.

13.   Neem je eigen drinkwaterfles overal mee en maak de industrie duidelijk dat plastic waterflesjes uit de mode zijn. De oceaan is je dankbaar.

14.   Kom op voor mensenrechten en teken de petities van organisaties die stem geven aan krachtige maar kwetsbare medemensen.

15.   Heerlijk kliederen in de keuken. Doe afstand van minstens twee electrische apparaten die je eigenlijk niet nodig hebt, maar evengoed kan delen of lenen als dat toch nodig zou zijn. Heel veel kan je ook handmatig en het is soms ook veel prettiger.

16.   Om een verschil te maken voor iemand anders, moet je niet ongelofelijk slim, rijk of getalenteerd zijn. Iemand graag zien, er echt zijn voor hem of haar, die glimlach toveren die al even achter wolken was verdwenen. Dat kan iedereen doen voor elkaar.

“Be the difference you want to see in the world.”

“Veranderen door anders te zijn. “

Goesthing wil een gids zijn voor mensen op weg in de transitie naar een ecorechtvaardige samenleving. Via coaching of training op maat, via vormingen in open aanbod of inspirerende lezingen willen we de vinger leggen op waar verschil ertoe doet. Maak jij ook het verschil in 2016? 

Waarom toch naar Parijs?

Een vraag die mensen me stellen, een zin die ik lees in de vragende ogen van mijn eigen kinderen, een vraag die innerlijk in mij woelt. Ondanks alles wat er de afgelopen week gebeurd is… toch naar Parijs. 

Eigenlijk is er niets veranderd aan de redenen waarom we gaan. Sterker nog: er is nog meer reden om te gaan. De rampen die ons te wachten staan met de op til zijnde klimaatverandering zullen de wereld alleen nog maar meer polariseren. In zij die de mogelijkheden hebben om zich hiertegen te verzetten, te ‘wapenen’ en zij die dat niet hebben, in vluchtelingenstromen wereldwijd, in een nog kleiner gebied om met zijn allen op te leven, in oorlog om water en brood. Is het dat wat we willen? Als ik onze kortzichtige politici hoor, lijkt het van wel. Er komen geen ambitieuze plannen, geen concrete maatregelen, men kan niet eens tot een taakverdeling komen tussen de bevoegde Belgische ministers. Als politici alleen maar één verkiezing ver kijken, is een wereldwijd probleem natuurlijk moeilijk aan te pakken. Als burgers kunnen we een andere bril opzetten en generaties vooruitkijken, over grenzen heen, zorg dragen voor de kinderen op deze mooie planeet. Dat is de hoofdreden waarom ik begaan ben met het klimaat, waarom ik actief ben in de transitiebeweging, waarom ik nu naar Parijs ga. En waarom ik hoop dat die 10.000 mensen die zich ook inschreven voor de klimaatmars zich op het strand van Oostende zullen verzamelen. Waarom ook mijn eigen kinderen, ondanks hun bezorgdheid helemaal begrijpen waarom hun ouders dit doen. 

We kunnen niet aan de kant blijven staan, ons opsluiten in onze huizen, niets doen of denken dat het wel allemaal zal meevallen. Tijd voor actie! En geen terroristische actie, maar vreedzame, geweldloze actie. Daar lijkt op dit moment in onze maatschappij geen plaats meer voor te zijn. Angst is geen goede raadgever. Op dit moment lijkt het er zelfs op dat de punten waar de terroristen ons in aanvallen (vrije meningsuiting, bewegingsvrijheid, burgerrechten) gevolgd worden door onze regeringen. We mogen niet meer gaan en staan waar we willen, we mogen niet meer manifesteren. Ik begrijp dat je veiligheidsmaatregelen neemt, maar laat ons op straat komen. Laat ons spreken. De angst die terrorisme heeft gezaaid speelt in de kaart van de rechtse regeringen. Wij zijn niet te stoppen, klimaatverandering wel.

Ik ontmoette de afgelopen weken zoveel betrokken burgers, zoveel jonge mensen ook boordevol enthousiasme en ideeën. De transitie is bezig. En is broodnodig. Want we gaan pas iets aan wereldvrede kunnen doen als we olieonafhankelijk worden. Meer en meer experts en deskundigen brengen deze boodschap. Als we als land niet meer verslaafd zouden zijn aan olie, maar zouden leven met 100% hernieuwbare energie, nemen we heel wat wind uit de zeilen van naties die nu de lakens uitdelen, die mensenrechten niet respecteren en de gewelddadige strijd voor een islamitische staat volop steunen. Als we investeren in hernieuwbare energie en andere transitieinitiatieven zal dat jobcreatie betekenen en dus mensen terug in de samenleving halen die nu aan de rand staan en dreigen te radicaliseren. Als er geen olie voorhanden is, kan men zich niet zomaar wereldwijd verplaatsen en gaan we ons veel meer lokaal organiseren. In het Westen en in het Oosten. En komt er ruimte voor de creatie van maatschappijsystemen die veelvormiger zullen zijn en hopelijk passender dan waar nu voor geopteerd wordt: staten gebaseerd op geweld en angst. 

Wat we nu een wereldwijde oorlog moeten noemen, draait niet om religie maar om geopolitieke belangen. Dat is de belangrijkste bouwsteen waarom zoveel landen zijn betrokken.  Alle moslims die ik ken, zeggen me dat de naam God hier niet in thuishoort. En betekent islam geen vrede? Dit lijkt nu wel heel ver weg. Ik ga naar Parijs samen met mensen wars van etniciteit, religie, nationaliteit, gender, seksuele oriëntatie, leeftijd,… omdat er iets is dat ons bindt. De droom van een nieuwe samenleving waar iedereen een plaats heeft en waar iedereen goed kan leven. Die samenleving zal er anders uit gaan zien: andere manieren van besluitvorming, een andere manier van inkomensverdeling, andere manieren van wonen, eten, je verplaatsen,… Dat brengt voor ons allemaal spanning, onzekerheid en onvoorspelbaarheid met zich mee. En dat is wat er zich nu in het kwadraat afspeelt door de recente aanslagen wereldwijd: Parijs, Raqqa, Gaza, Bamako. Voor zoveel mensen op de planeet is wat wij nu beleven trouwens dagelijkse kost. En maakt het de reden uit om het land te ontvluchten. Misschien moeten we daar eens bij stilstaan en wat lef boven halen zodat de liefde voor onze kinderen en onze blauwe bol de angst overwint.

Liefde of het Engelse LOVE. Deze vier letters staan voor mij voor Lef, Ootmoedigheid (durven spreken met respect), Verbeeldingskracht en Erkenning. Ik schrijf er een boekje over. Maar nu eerst de fiets op… naar de klimaattop!

Da nos un corazon

Grande para amar

Da nos un corazon

Grande para luchar  

Zal de klimaattop in Parijs ook over de Syriëstrijd gaan?

Samen met Background Educations en de hulp van Zineb El Boussaadani organiseerden we een drukbijgewoonde lezing met Musalem Zibak. Hij is een mensenrechtenactivist, die 10 maanden geleden Aleppo moest verlaten, waar hij 30jaar lang een praktijk had als pediater. Hij heeft een PhD in geschiedenis en is daarom goed geplaatst om ons inzicht te geven in de hele context van het huidige conflict en de geschiedenis ervan te schetsen. Het was een voor het publiek veeleisende lezing, niet in het minst door de vorm - een letterlijke lezing, en dat zijn we niet gewoon-, maar zeker ook door de inhoud: geen makkelijk te aanhoren boodschap. Het Westen is heel erg afwezig (geweest) op momenten dat de mensenrechten van het Syrische volk serieus werden en worden geschonden. Syriërs, en met hen Musalem, vragen zich dan ook af of het ons iets kan schelen wat er daar gebeurt. Op het einde van de lezing voorspelt Musalem ook hoe Brussel en België zullen geraakt worden als we geen andere politieke positie dan de huidige gaan innemen. Dus, zelfs als het ons niet kan schelen, zal het ons schaden.

Om te beginnen neemt Musalem ons mee naar de tijd waarin Syrië nog een mandaatgebied van Frankrijk was en ook de jaren daarna toen het land groeide in zijn politieke onafhankelijkheid, een eigen grondwet had en democratische bewegingen groeiden. Een multietnische, multireligieuze Syrische samenleving was 40 jaar lang een feit. Een tijd waaraan abrupt een einde kwam toen de Baathpartij aan de macht kwam en later er een militaire coup kwam die de Assadfamilie voor lange tijd in het zadel zou zetten.  De grondwet werd opgeheven, persvrijheid bestond niet meer, politieke partijen en vakbonden werd subversieve elementen, het parlement werd ontbonden.  Tot op de dag van vandaag is het een dictator die de wetten stelt, geflankeerd door een sterk uitgebouwde geheime dienst en een leger, een regime gesteund vanuit het buitenland. Als je aan Musalem vraagt wat er moet gebeuren om het conflict in Syrië te stoppen, zal dit zijn antwoord zijn: stop met het steunen van de dictator. Syrische mensen willen democratie, vrijheid en mensenrechten.

Vandaag de dag steunen we met het Westen vele dictatoriale regimes in het Midden-Oosten. Twee drijfveren liggen daaraan ten grondslag. Ten eerste is er onze absolute angst voor al wat met religie te maken heeft. En dat is dan ook wat al die dictators inzetten om zichzelf te verzekeren van Westerse steun: het is ‘ik’ of ‘de extremisten/terroristen’. Terwijl het vaak zij zelf zijn die deze terroristische groeperingen hebben groot gemaakt. Zo getuigde toch ook Musalem wanneer hij bv. vertelde over de vrijhaven die Syrië is geweest voor één van de kopstukken van Al Qaeda, of hoe Assad bewust criminelen heeft vrijgelaten uit de gevangenissen die deze groeperingen vervoegd hebben. Plekken in de gevangenis die hij nodig had om dissidente stemmen op te sluiten. Een tweede reden voor de steun van het Westen aan dictatoriale regimes ligt misschien veel dichter bij ons dan we zouden denken. En ligt ook een stuk in onze macht om daaraan iets te veranderen. Het heeft te maken met onze grote verslaving aan olie. Op jacht naar olie worden er heel wat mensenlevens in de strijd geworpen. De geopolitieke verschuivingen van de laatste 20 jaar tonen duidelijk aan dat het besef dat deze grondstof schaars wordt een belangrijke motor is voor conflict. En dus zijn maatregelen om minder afhankelijk te worden van olie, maar te gaan investeren in hernieuwbare energie, in openbaar vervoer, in duurzaam grondstofgebruik, in deel-en ruilsystemen maatregelen die mogelijks ook een veel verderstrekkend gevolg hebben op geopolitiek vlak. Dus, ja, de klimaattop zal ook bepalen niet alleen hoe het conflict in Syrië zal stoppen maar ook hoe de hele internationale verhoudingen er zullen gaan uitzien de komende jaren. En daar mag je ook als burger van wakker liggen. We do care!

Zo moeder, zo dochter

Leen Laenens was te gast bij Thee en Taart gisteren. Op het kruispunt van de Week van de Fair Trade en de aanloop naar de klimaattop in Parijs spraken we met haar over de vraag 'Kan fair trade de klimaatopwarming een halt toeroepen?' Haar antwoord was klaar en helder: ja. Het is absoluut nodig om tot een planetair klimaatakkoord te komen. En daarbij kunnen we heel wat leren van wat onze partners in het Zuiden ondernemen.

Neem alleen al maar de manier waarop we ons voorbereiden op die conferentie: de landen uit het Noorden met ronkende intentieverklaringen, de landen van Afrika met een lijst van wat zij allemaal al realiseerden. Waar kijken we naar? Leren van de lessen uit het verleden of gokken op een toekomst vol loze beloftes? Ook in de praktijk tonen landen met weinig middelen zich soms erg inventief. Zowel in Rwanda, waar Leen onlangs was, als in Congo vanwaaruit een partner van Oxfam-Wereldwinkels ons toesprak over "de smaak van patat in de koffie", gaat de agroecologie in stijgende lijn. Oplossingen op maat van mens en milieu; daar zou veel meer in moeten geïnvesteerd worden. Zoiets als een kleien stoofje waar op gekookt wordt, zorgt ervoor dat ontbossing wordt tegengegaan; met boeren in de omgeving materiaal verzamelen zodat er goede compost kan worden gemaakt, verrijkt de bodem en zorgt voor meeroogsten zonder enorme kapitalen voor kunstmest. Door hier producten van eerlijke handel te kopen, steunen we die duurzame landbouw in het Zuiden. Dat is één stapje op de ladder van engagement.

En er zijn zo nog vele vormen van 'klein verzet' te noemen: samentuinen, geefpleinen, meer fietsen, vegetarisch eten,... al die kleine daden dragen samen bij tot heel wat minder uitstoot. En de rekening maak je niet alleen voor jezelf, vooral ook samen met andere mensen werk je aan een andere economie. Want er is wel een alternatief! Volgens Naomi Klein is daar een paradigmashift voor nodig. In haar nieuwste boek 'Verander nu voor het klimaat alles verandert' doet ze een oproep om niet vanuit angst te handelen, maar verbeelding en creativiteit de vrije loop te laten en in de transitie die nodig en noodzakelijk is ook de leuke aspecten te waarderen. Ook Steven Vromman, de Low Impact Man die a.s. donderdag in Mechelen te gast zal zijn, gooide het over die andere boeg in zijn Ecocomedy en boek 'Stop met klagen'. Leen verwees naar boeren in Latijns-Amerika die het concept van 'het goede leven' huldigen. Voor haar betekent dit dat wat ze onderneemt ook plezant mag zijn. Het is niet alleen een strijd. Al kan het er soms pittig aan toe gaan.

Haar dochter, Barbara, verwierf naam en faam toen ze als veldbevrijdster aardappelplanten uit een genttechdemoveld verwijderde. Een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid, die goed onderbouwd was. En waar ze zeker de lessen ook thuis geleerd had. Deed niet Leen ook mee aan heel wat pogingen om in Kleine Brogel over het hek te geraken? Barbara lukte het en dat bracht haar in de media en in de rechtszaal en dit zette een maatschappelijke discussie in gang. Deze vormen van activisme scoren dus effect. En de trots van moeder op dochter ontbreekt niet. Sterker nog, Leen las ons de vijf levenslessen van Barbara voor, waar ook zij nog veel uit kan leren.

1. Besef dat er alternatieven zijn
2. Weet wat je eet
3. Omring je met mensen die je steunen en stimuleren
4. Stel simpele vragen
5. Draag schoenen waarmee je over een hek kunt :-)

En we eindigen met de wijze woorden van Paolo Freire die Barbara's motto zijn:

"Zonder een minimum aan hoop kunnen we de strijd niet eens aanvangen. Maar zonder de strijd, vervliegt hoop, verliest ze haar stuwing en verandert ze in hopeloosheid."

Radicalisering: ons verhaal

Een mooie zomeravond in de tuin van de Wereldwinkel met een zeer diverse groep van  mensen. Durre Ahmad was onze gast op Thee en Taart gisteren. Zij nam ons mee naar de wortels van radicalisering door drie verhalen te vertellen. Daarbij verwees ze naar de mooie TEDconferentie van Chimamanda Ngozie Adichie ‘The danger of a single story’.

‘Haar’ verhaal begon bij haar kindertijd in Pakistan, nog voor de Koude Oorlog uitbrak. Waar zij schoolliep bij de zusters en de bijbel een deel van haar leven was terwijl zij diepgelovige moslimouders had. In dat Pakistan was er een diversiteit aan levensbeschouwingen: zoroasters, boeddhisten, soennieten en sjiieten, christenen leefden er samen. Religie was geen conflictstof. Waar Pakistan wel in meegezogen werd, was een conflict waar zij misschien erg weinig mee te maken hadden, maar dat de volgende generaties enorm zal tekenen. Allen verenigden zich om het communisme buitenspel te zetten. Zo kwam bijvoorbeeld Bin Laden op het toneel en vele anderen die nu trekkers zijn van jihads en destijds getraind en bewapend werden door de VS. Dat is het geopolitieke verhaal. Dat psychologische wonden nalaat. De oorlog veranderde het leven van de kinderen compleet. Een indoctrinatiemachine trok zich op gang die de curricula op scholen veranderde, die een zwarte salwar kameez als schooluniform oplegde, die mannen en vrouwen die samen door het park liepen ging vragen naar hun trouwcertificaat,… een totalitair regime, waarin angst begon te overheersen. “Anxiety is a dis-ease”, zei prof Ahmad. Je voelt je nooit meer ergens gerust, je basisvertrouwen in mensen wordt geschonden. Dat was zeker zo voor de duizenden wezen die achterbleven na die oorlog. Deze jongens werden opgevangen in madrassa’s, unisex mannenbastions. Het vrouwelijke element dat de islambeleving in Pakistan zo tekende, werd uitgesloten. Met geld van Saoedi-Arabië werd één versie van de islam opgelegd aan alle moslims. In deze versie is geen plaats voor vrouwen. Zij worden letterlijk monddood gemaakt door hen van kop tot teen te sluieren en hen rechten te ontnemen: alleen de deur uitgaan, autorijden, recht op zelfbeschikking over je lichaam. Er ontstond een ‘monchromatic society’. Alle kleur verdween. In een psychologisch experiment is bewezen dat als je mensen in een kamer zet waar alles wit is, ze hun perceptievermogen verliezen en blind worden.

En daarna kwam ‘jouw’ verhaal, het verhaal van wat hoe de moderniteit de Westerse mens en zijn relatie tot religie voorgoed veranderde (uitspraak van Karen Armstrong). De moderne mens heeft religie vervangen door rationaliteit. Ik denk, dus ik ben. Deze Cartesiaanse split van hoofd en lichaam trekt zich door naar de manier waarop we met geloof omgaan. Geen enkele religie heeft zo geïnvesteerd in wetenschappelijke bewijzen voor haar bestaan dan het Christendom wel. Religie is echter vooral mythos in plaats van logos. Het is een verhaal en geen set van regels en waarheden. Het gaat over betekenisgeving. Sinds de moderniteit is psychologie de ‘logos of the soul’ geworden, ze vervangt religie omdat mensen nood hebben aan betekenisgeving. Hedentendage zien we dit ook in de consumptie van mindfullness, yoga,…Wat in de moderniteit ontbreekt is, de emotie, de intuÏtie, het vrouwelijke element. Vrouwen zijn ‘bad’ – ketters, zoals Jeanne d’Arc- of zijn ‘mad’ en lijden aan hysterie of depressie en tegenwoordig burn-out. De heksenjacht is een triest voorbeeld van wat het Westen deed met vrouwen die een ander geluid lieten horen. Historisch gezien is dit een gigantische aanslag op vrouwen geweest. Exacte cijfers zijn er niet, maar ze variëren van 60.000 tot 100.000 geëxecuteerden in Europa. En die heksen waren voor 80% vrouwen.

En hier komt ‘ons’ verhaal op de proppen. Eigenlijk zitten we in hetzelfde schuitje. De globalisering heeft ervoor gezorgd dat de ideeën van de moderniteit en het wetenschappelijk-technologisch denken ons allen hebben gedreven tot het declameren ‘het’ enige en juiste antwoord. Dat doen de hoogopgeleide ingenieurs van Al Qaida en de atheïstische wetenschappers in West-Europa, dat zeggen de wahabitische Saoedi’s en dat zeggen de ayatollah’s in Iran: wij hebben de waarheid in pacht. Door het verlies van symboliek en het niet meer belichaamd zijn van religie, wordt religie een overtuiging. En eens jij overtuigd bent, is het zaak de ander te gaan overtuigen desnoods met geweld. In Syrië worden momenteel alle bewijzen vernietigd dat religies ooit samenleefden in vrede. Radicalisering is een uiting van een diepere crisis, de crisis van betekenisgeving. Religie geeft ons verbinding met onze emotionele wereld, symbolen zeggen wat niet gezegd kan worden. De jonge mannen die nu de jihad strijden, zijn niet gedreven door religie, wel door een gewelddadige overtuiging die betekenis verleent aan hun bestaan dat getekend is door ervaringen van discriminatie en een gevoel van uitsluiting, soms al generaties lang. 

Kan er iets gedaan worden voor die jongeren die gaan strijden?, is er een therapie werd er gevraagd? Volgens prof. Ahmad zal het generaties duren voor de pijn en woede die in de harten en hoofden is geïnternaliseerd zich ten goede kan keren. En wat kunnen wij dan nu doen?, vroeg iemand anders. Want ook al kan je als individu de wereld niet veranderen, samen kunnen we misschien wel beweging creëren. De belangrijkste sleutel zit in bewustwording van dit alles en vanuit dat bewust in het leven staan, keuzes maken: om niet mee te gaan in blind materialisme, om je niet te laten beangstigen door Big Brother, om zo min mogelijk olie te gebruiken en energieonafhankelijk te leven zodat de petrodollars aan invloed verliezen. En zo kwamen we op die warme zomeravond van een gesprek over religie op een gesprek over een klimaatneutrale levenswijze. De transitie naar een leefbare wereld ligt fundamenteel in het toelaten van verschil! Monocultuur zorgt voor uitsluiting en geweld. Diversiteit brengt erkenning en vernieuwing. Dat is zo als we het over biodiversiteit hebben, net zo goed als we het over diversiteit tussen mensen hebben. Dat zei Vandana Shiva al jaren geleden, om maar even naar een andere wijze dame te verwijzen.

Persoonlijk hou ik ook een bijzonder gevoel over aan het weerzien met Durre. Hoewel zoveel ons zou kunnen scheiden, lijken we heel erg op dezelfde golflengte te zitten. We gebruiken beiden het verhaal van ‘the danger of a single story’ in onze vormingen en de uitspraak van Gandhi die aan bod kwam tijdens haar lezing ‘Be the change you want to see in the world’ had ik vooraf als een postkaartje op ieders stoel gelegd. Deze diepere connectie met elkaar geeft me hoop dat er wereldwijd heel wat mensen zijn die heel radicaal zijn, in de betekenis van het werken aan bewustwording van zichzelf en anderen in deze wereld. Het is het enige tegengif dat we momenteel in handen hebben. Laat de heks in jezelf maar los!

Stroom

Vanmorgen schrok ik even in de spiegel. Rare uitslag op mijn arm... Even vergeten dat ik gisteren een tattoo plaatste. De tattoo voor de nieuwe actie 2015. Als opvolger van de campagne rond de Milleniumdoelstellingen, de Tijd loopt, lanceren we nu de campagne Action/2015. 

In 150 landen en met 1000 NGO's gaan we werken aan 17 ambitieuze doelstellingen. Wat nieuw is aan deze campagne is dat ze in tegenstelling tot de vorige veel meer met inspraak tot stand gekomen is. De Milleniumdoelen werden bepaald door een groep technocraten; deze doelstellingen werden geformuleerd door deelnemers uit 30 landen van de 5 continenten. Wat ook een essentieel verschil is, is dat nu ook de rijke landen worden uitgedaagd om mee te werken. Klimaatproblemen, armoede... het stopt niet aan de grens. Meer nog: rijke landen hebben er vaak een verpletterende verantwoordelijkheid in. Samen pakken we deze uitdagingen aan. We hebben immers maar 1 planeet om op te leven. En zoals we nu leven in België hebben we er 5 nodig.

En zoals dat met veel dingen gaat: Verander de wereld, begin bij uzelf! Er zijn zo een aantal van die hefbomen die meteen een effect kunnen scoren op een heleboel van die 17 doelstellingen, of SDG's Sustainable Development Goals. Mijn favoriete TOP3 to do, waarmee je al een gigaverschil kan maken:
1. Eet vegetarisch, ook na de Dagen Zonder Vlees
2. Wat je kan koop je via eerlijke handel (Wereldwinkel en Bioteam)
3. Deel met elkaar (je auto, via Geefpleinen, Peerby).

Doe jij ook mee? Zoals Wouter Hillaert zondag zei op de Grote Parade van Hart boven Hard "We roeien niet tegen de stroom in, wij zijn de stroom!"

21 maart

21 maart. Internationale dag tegen discriminatie en racisme. Onnodig te zeggen dat deze dag nog erg nodig is. Via de media en de belangengroepen zoals Minderhedenforum horen we te vaak de verhalen van discriminatie op de werkvloer, de huisvestingsmarkt, op scholen. Ik was de afgelopen dagen in Berlijn en wil jullie graag laten delen in twee positieve verhalen. Over de kracht van verschil en de mogelijkheid die te overbruggen. In een stad als Berlijn die in één eeuw verzet, onderdrukking, splitsing en éénmaking meemaakte, adem je de hoop  op een andere wereld. Twee foto’s getuigen van de meerwaarde van het samenwerken in en met verschil. Moge het inspirerend zijn, ook voor jou in je samenleven en samenwerken met anderen!

Synchronicity…the place to be

Soms vallen alle puzzelstukjes samen: je bent op weg  om een vorming rond meertaligheid te geven én in de trein lees je in de Metro over scholen die zich beraden over de taalwetgeving én de treinbegeleider wil geen Frans spreken omdat we zijn stilgevallen in een Nederlandstalig station.  Je krijgt het gevoel dat dit geen toeval meer is. Zonet nog schrijft een collega van me, die via drie verschillende kanalen dezelfde oproep voor een opdracht in de mailbox had gekregen: “misschien is er hier wel een hogere macht aan het werk die vindt dat we deze opdracht zeker moeten doen”. Ook jij kent vast wel dit gevoel.

Het was de focus waarmee we afgelopen vrijdag in de Verdeep Democracy bijeenkomst aan de slag zijn gegaan. De Verdeeps zijn supervisiebijeenkomsten voor Deep Democracy practitioners. Het thema dat op onze agenda stond, waren de metaskills die je nodig hebt om als facilitator aan de slag te gaan met de Deep Democracymethode. We oefenden in neutraliteit, compassie en superluisteren om onszelf als facilitator nog beter te leren kennen en in te zetten in de groepsprocessen of duogesprekken die we faciliteren. We verdiepten ons  in de inzichten van Mindell, die spreekt over 3 bewustzijnsniveaus: de consensusrealiteit waarin we ons voornamelijk bewegen, de wereld van de dromen, wensen en alles wat in het onbewuste van de groep zit en de wereld van het universum, de kosmos, de energie. Contact daarmee is net wat Deep Democracy zo bijzonder maakt. En het gaat niet over magie of buitenaardse ervaringen, nee, het gaat net over die erg herkenbare momenten. Zoals ook het moment in een groep, na het uitspreken van heftige emoties en meningen dat het stil wordt en iemand zegt: nu heb ik jou op een heel andere manier begrepen. Mindell noemt dit moment ook de plek waar tegenstellingen samenkomen. Bohm zegt het zo: “If we consider that it’s also necessary to reach or contact the unlimited, then there must be a silence.”. In het boek van Otto Scharmer over Theory U spreekt hij over dit moment als Presencing.

Als facilitator kan je ook bewust gebruik maken van dat niveau om op een andere manier naar een groep te luisteren en erin te interveniëren. Het geeft ons een kanaal extra om te luisteren naar wat er leeft. Dat vraagt oefening, in de eerste plaats ook jezelf leren kennen. Op weg naar deze Verdeepbijeenkomst had ik een boekje meegenomen voor op de trein: Filosofie van het verstaan van Heinz Kimmerle en Renate Schepen. Het boekje sprak me aan omdat op de achterflap vermeld stond ‘Hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen zich thuisvoelt in onze steden”. Ik ben immers een nieuw cursusaanbod aan het ontwikkelen:  een inburgeringscursus voor autochtonen.  Wat ik in dit boekje vol filosofen las op de trein, hoorde ik later in de supervisiedag terugkomen. Er wordt verwezen naar Buber die zegt: “Het bij-mij-zijn is een voorwaarde om de ander waarachtig te ontmoeten.” Stilstaan bij wie ik nu ben, rekenschap afleggen over mijn geschiedenis, hoe de omgeving invloed op je heeft en hoe je dit verwerkt, over je plannen en wensen voor de toekomst. Kortom je bewustzijn van je identiteit in ontwikkeling.

En vandaag nu ik dit blogstukje schrijf, op 9 maart, staat er ook een mooie wijsheid van Krishnamurti op mijn dagkalender (365 dagen wijsheid uit India): “De vraag naar het bestaan van een God, een Waarheid, een Werkelijkheid (de naamgeving doet er weinig toe)zal nooit een antwoord krijgen in boeken of in de mond van priesters, wijsgeren en goeroes. Niets of niemand behalve jij kan die vraag beantworden, daarom is zelfkennis noodzakelijk. In rijpheid tekortschieten is in zelfkennis tekortschieten. Zelfkennis is het begin van de wijsheid.”

In intercultureel perspectief is wat ik hier schrijf voor vele mensen op deze planeet een vanzelfsprekendheid. Helemaal niets bijzonders. Deep Democracy wordt bijvoorbeeld ook in Australië toegepast en met name de Aboriginals hebben dit heel erg herkend als een methode van werken waarin zij zich vlot bewegen. Voor hen is vaak via zang de wereld van de voorouders zeer present. Deze wijsheid wordt ingezet bij het zoeken van antwoorden op vragen van de gemeenschap of het bemiddelen in conflicten.  Of denk ook aan bijeenkomsten van sommige Afrikaanse volkeren waar wat wijn geplengd wordt voor de voorouders omdat die geen dorst zouden lijden terwijl wij een glas heffen op de goede afloop van de vergadering. Het is vooral in West-Europa en Noord-Amerika dat we dit alles afdoen als bijgeloof. Nochtans zijn er ook hier vele mensen aan het werk die vanuit deze bewustzijnslaag putten om hun werk te verrijken. En er zijn ook veel kinderen die gaven op dit vlak bezitten.  We noemen hen hoogsensitief.  En al te vaak maken we hen duidelijk dat dit een probleem is.  Wat een rijkdom laten we daar soms liggen... Deze kinderen zijn wellicht onze gidsen naar een nieuwe samenleving!

Synchroniciteit? A magic place? Alleszins een plaats waar het goed toeven is als we echt aan verandering willen werken, van onszelf, onze organisatie en de samenleving. Het is de plaats waar er ruimte is voor verschil in verbinding.

Meer weten over Deep Democracy? Schrijf je in voor de kennismakingsavond op 19 maart via info@goes-thing.be

Wees verschillig en zoek het conflict op

In deze superdiverse steeds innoverende samenleving in transitie kan je er niet meer onderuit. Als we samen willen leven en werken en overleven, zullen we de confrontatie met elkaar niet meer uit de weg kunnen gaan. We hebben immers nood aan al die bronnen van wijsheid, die verschillende stemmen en ideeën, de tegendraadsheid die leidt tot creativiteit en de blikken van de pionier, de visionair, de oude wijze en het onbevangen kind.

Hoe vinden we een weg die niet leidt tot geweld, maar die ons ook niet conflictvermijdend en angstig, on-verschillig aan de kant laat staan? Als we werkelijk verschillen tussen mensen in rekening willen brengen, meer nog als een meerwaarde willen inzetten in het verder uittekenen van deze samenleving is er ook meer nodig dan de vormen van democratie die we nu kennen. Heel gebruikelijk is de meerderheidsdemocratie, waar het idee of de mening, het voorstel van een meerderheid gestemd en uitgevoerd wordt en de minderheid veronderstelt wordt zich daarbij neer te leggen. Al te vaak echter doet die minderheid dat niet. Stel jezelf maar eens de vraag wat jij doet als er boven jouw hoofd een beslissing is genomen waar je het niet mee eens bent. Samen met collega’s aan de koffiemachine eens goed vitten op de baas?, er wat sarcastische grapjes over maken?, gewoon verder doen zoals je altijd deed?, de machine laten sputteren en vertragen en zo aantonen dat het nieuwe idee niet werkt?, of staken? Het is een greep uit de reacties die we vaak zien in veranderingsprocessen. We noemen het de sabotagelijn die aan het werk gaat. Het is een vorm van inzet die mensen tonen om wat zij waardevol vinden niet zomaar verloren te zien gaan. Soms wordt het ook wel weerstand genoemd en kijken we daar vooral negatief naar, gaan dat willen ombuigen of de tijd dit laten helen. Niets is minder waar. Een veranderring is niet duurzaam als we niet stil durven staan bij de wijsheid van de minderheid.

Dit is de les die Deep Democracy ons leert. Gisteren, tijdens GoesTHing in Thee en Taart, inspirerende huiskamerbijeenkomsten, heb ik mijn inzichten, enthousiasme en eerste ervaringen met deze methode gedeeld met de deelnemers. Ik vertelde over de oorsprong van de methode, de grondleggers van dit gedachtengoed en de kundige trainers van dit moment. We experimenteerden met enkele werkvormen uit de methode. Wat deelnemers aangaven na deze bijeenkomst was “de vraag stellen alleen al naar wat de minderheid nodig heeft om mee te gaan met dit besluit, is een nieuwe en inspirerende vraag”. En hoe eenvoudig in zijn concept ook, deze vraag is inderdaad revelerend. En brengt in groepen heel wat te weeg. We gaan niet zomaar voorbij  aan mensen met een andere mening. Ook en vooral omdat we ervanuit gaan dat die mening, dat gevoel of algemener die rol ook groter is dan het individu dat de rol verwoordt. Die rol leeft in de groep en moet beluisterd worden om een kwalitatief goede beslissing te nemen. Verschillig zijn is een sleutel in dit proces. Op de loer liggen voor de li in LALALAli. De stem van de minderheid willen horen. De gestructureerde methode van Deep Democracy, ondertussen werkzaam in 20 landen, helpt ons hierbij.

Het onderliggende gedachtengoed bevat een paradigmashift in het kijken naar groepen. Als we uit de vicieuze cirkel willen breken in teams waar bv. al jaren zaken vastlopen door onderhuidse conflicten tussen mensen, als een organisatie een omslag moet maken, als we op samenlevingsniveau andere gedragingen van mensen wensen, dan heb ik in deze methode heel wat inspiratie gevonden om aan de slag te gaan met mensen, met organisaties en in het rijke weefsel van ons samenleven. Van vicieuze naar virtuoze cirkels. Door het conflict niet meer uit de weg te gaan, maar aan te gaan. En dit is zeker in het begin erg ongewoon. De methode vertrekt al van een aantal principes die ongewoon in de oren klinken: niemand heeft het monopolie op de waarheid; we gaan het conflict aan om van elkaar te leren; we blijven in verbinding met elkaar. Terecht stelde de groep gisteren de vraag of dit premissen zijn in zo’n proces  en stelden we vast dat deze premissen zeker niet in alle situaties aanwezig zijn. Denk maar aan politieke debatten, aan vechtscheidingen, aan… En zo zet het onderwijzen mij ook weer aan tot leren  - zie het oude Chinese spreekwoord: ‘Je leert door te onderwijzen’-. Ik ga me verder verdiepen in deze vraag en neem ze zeker ook mee naar de volgende Verdeep Democracy, supervisiebijeenkomsten voor practitioners van de Deep Democracy methode waar ik aan deelneem. We oefenen er de werkvormen in en verdiepen onze inzichten, vaardigheden en vooral ook houdingen.

Als facilitator van deze processen zijn drie metaskills belangrijk: neutraliteit, compassion en superluisteren. Daar haakten de deelnemers ook op aan . De drukte van deze tijd maakt dat luisteren naar elkaar erg onder druk staat. Het lijkt efficiënter om voorbij te gaan aan mensen die tegenpruttelen, een andere stem laten horen of weerbarstig zijn; niets is minder waar. Want je zet die sabotagelijn weer aan de gang. Deze metaskills zijn belangrijk voor ieder die in de samenleving zijn rol goed wil vervullen, met name zij die leidinggevende functies opnemen. Als je bereid bent te luisteren naar de meningen, gevoelens en ideeën van de mensen in je team en er echt mee aan de slag gaat, zal dat team veel beter gaan functioneren. Soms volstaat het om boven de waterlijn aan het werk te gaan, met alles wat in het bewuste van de groep aanwezig is. Dat vraagt even vertragen om daarna te versnellen en te verdiepen. Je verzetten tegen de maalstroom van het leven.  Die gedachte vinden we ook terug bij belangrijke denkers van deze tijd zoals filosofe Joke Hermsen, transitiedenker Harold Welzer, maar ook in het dagelijkse leven met slowfood en mindfullness,... Het gaat ook over aandacht, presentie, in het moment zijn.
Soms moet je onder de waterlijn duiken en de wijsheid uit de onderstroom halen waar er soms kleine vissen en grotere haaien dat werk bemoeilijken.  Daar komt de benaming ‘deep’ ook vandaan, we gaan met dieperliggende patronen bij mensen en in groepen aan de slag. Als leidinggevende is het op zo’n momenten fijn beroep te kunnen doen op een facilitator. Liefst eentje met knowhow van Deep Democracy. Een aanrader!

Ben je geprikkeld en wil je graag ook eens uitgenodigd worden op deze GoesTHing in Thee en Taartbijeenkomsten? Er zijn er nog 5 gepland in 2015. Stuur me dan een mailtje.

Ben je op zoek naar een facilitator voor een veranderingsproces of omdat er conflictstof zit in je team of organisatie, of tussen twee mensen, contacteer me dan. Ik ben Deep Democracy Practitioner en Let’s Talk practitioner –in-opleiding. We kijken en luisteren eens samen. 

Charlie en Marie

Vorige week was ik op zoek naar Hay Doun, het Armeens CultureelCentrum. Net op de avond dat er veel commotie was in Brussel naar aanleiding van huiszoekingen en arrestaties in terrorismedossiers. Bij de plaatselijke bakker wilde ik de weg vragen. Het gesprek van de avond met de aanwezige klanten ging erover dat het verschil moslims en terroristen gemaakt moest worden en ook stelde men zich de vraag of het geloof hier nu wel of niet mee te maken had. “De islam is een vredelievende godsdienst“ was de conclusie en toen wendde men de blik naar mij, “wat wenst u van ons?” en ik werd vriendelijk de weg gewezen.

Ik ging die avond luisteren naar een grande dame in de wereld van transcultureel hulpverlenen: Marie-Rose Moro. In de zaal zaten een honderdtal mensen, hulpverleners van verschillende disciplines en ook ouders en kinderen uit de Armeense gemeenschap. Marie-Rose Moro was door hen uitgenodigd en al gauw bleek hoe die link was gelegd. Na de aardbeving in Armenië werden de fysieke wonden geheeld door Artsen zonder Grenzen. De bevolking schreeuwde echter ook een nood uit voor zorg aan de wonden van het hart, het psychisch lijden. En Moro kwam ter plaatse en heeft ondertussen mensen opgeleid en een centrum uit de grond gestampt, waar het psychisch lijden van de Armeense gemeenschap een plaats krijgt, niet alleen de trauma’s na de aardbeving, maar zeker ook de trauma’s na de genocide die vaak nog generaties lang blijven doorwerken. Marie-Rose Moro's benadering gaat ervanuit dat de culturele dimensie noodzakelijk is om mensen op psychologisch vlak te ondersteunen. Tijdens de avond spraken we over de noodzaak, het waarom en hoe van de overdracht van culturele waarden en hoe ouders en kinderen dit beleefden. Marie-Rose Moro deed steeds een inbreng vanuit haar eigen praktijk en aanvullend werden er getuigenissen voorgelezen van ouders en kinderen. Mooi om horen hoe soms de woorden van Moro letterlijk in de citaten van de getuigen terugkwamen. Het was zo herkenbaar voor velen. Je voelde de emotie bij tijden zinderen door de zaal. We spraken over het belang van moedertaal als de taal van de emoties en dus ook de taal bij uitstek om je kinderen in op te voeden. Een moeder vertelde hoe ze bij de geboorte van haar eerste kind plots wiegeliedjes in het Armeens begon te zingen en hoe dit de aanleiding is geweest voor haar om taallessen te gaan volgen. Een andere interessante vraag in het kader van intercultureel opvoeden was ook of en wat je vertelt aan je kinderen over migratie. Een aandoenlijk verhaal werd verteld over een jongetje dat naar de bib gaat op zoek naar een avonturenroman. De bibliothecaris helpt hem zoeken en vinden en besluit wanneer het jongetje afscheid neemt met de woorden ‘het is geen wonder dat jij graag avonturen leest, je ouders zijn avonturiers.’ Deze bibliothecaris is voor dit jongetje een belangrijke passeur om het met de woorden van Moro te zeggen, hij is een bruggenbouwer tussen de twee werelden die het jongetje moet verenigen als hij zich als migrantenkind wil handhaven. Die positieve perceptie op het migratieverhaal van zijn ouders uit de mond van iemand die behoort tot de dominante meerderheidsgroep blijkt een kentering in het verhaal van deze hele familie. Als bibliothecaris, leerkracht, huisarts kunnen wij die rol van passeur spelen door in de ontmoeting het ouderlijk milieu en de waarden te erkennen en tegelijkertijd toegang te geven tot het nieuwe en andere. En daarin faciliteren van het loyaal zijn aan beide systemen, zodat het kind zijn eigen koers kan gaan varen.

Moro zette de avond echter in met een ander verhaal, een verhaal waar zij net even was uitgestapt: alle commotie in Parijs rond de aanslagen. Zij had als psychiater de biografieën onderzocht van de daders van de aanslagen. En haar conclusie luidde dat zij voorbeelden waren van waar het in de culturele overdracht van waarden misloopt. Ouders geven onvoldoende hun waarden door, omdat ze ofwel zelf niet klaar zijn met het verhaal van hun migratie of ten onrechte denken de kinderen daar niet mee te moeten belasten. Op school  en in de omgeving van de jongeren vindt er ook culturele overdracht plaats. Vaak andere waarden en normen dan deze die thuis worden voorgeleefd. Op zich al verwarrend, maar jongeren zijn zeer flexibel als ze zich maar ergens veilig en gehecht weten. Thuis en in de ontvangende samenleving. Aan de kant gezet op school door het watervalsysteem en op de arbeidsmarkt, keren ze zich af van de ontvangende samenleving. Ze lossen de touwtjes, beide touwtjes en gaan op zoek naar een eenvoudiger houvast. Dat vinden ze in een verhaal als dat van IS. Waar Marie-Rose Moro over zegt ‘het gaat hier niet meer om religie (want dat is iets van mensen verbindt), maar om een ideologie’. Een ideologie die hen leert 'qu'on peut tuer avec on n'est pas d'accord'.  Deze jongeren kennen hun moedertaal niet, hebben geen toegang tot de symbolische wereld van hun etnische gemeenschap. Tegelijkertijd voelen ze zich geen deel van de samenleving. Dus zoeken ze hun 'broeders' elders. Een belangrijke toevoeging voor mij toch op wat ik die week al gehoord en gezien had aan reacties.

Er is veel gezegd en geschreven over alles wat er gebeurd is de laatste dagen na de aanslag op Charlie Hebdo. Wijze woorden, maar ook veel bashing en haatpraat. Ik voeg er nog dit aan toe. Want de massale opkomst aan mensen die van zich lieten horen gaven me een dubbel gevoel. Enerzijds zag ik er een omslagpunt in, mensen die inzien dat deze samenleving in transitie is en dat we moeten leren leven met de superdiversiteit. Anderzijds vreesde ik ook wie er allemaal meeliep en hoe mensen er werkelijk over dachten. Grote verdedigers van rechten en principes zijn immers niet allemaal door hetzelfde idealisme en engagement gedreven. Er kan ook een ideologie achter schuilen van het  grote gelijk. Manifestaties werden dan ook gekleurd vanuit verschillende posities. Waar de enen opkwamen voor verdraagzaamheid en een warme samenleving, voeren anderen vooral onder de vlag van de vrije meningsuiting.

Een belangrijk recht. Vrijheid van meningsuiting houdt in dat ieder dat recht heeft op het uiten van zijn mening zolang het de ander niet schaadt. Die belangrijke toevoeging dreigen we wel eens te vergeten. Arzu Merali, Brits mensenrechtenactiviste zegt hierover: “Er is iets mis als vrije meningsuiting een exclusief instrument wordt en het gebruikt wordt om minderheden te doen zwijgen. Het moet een instrument zijn dat voor iedereen betekenisvol is. “

Zo leidt meningsvrijheid ook tot het exposeren van verschillen en sommigen van die verschillen lijken onoplosbaar. Kunnen we leven met dit verschil? Meer nog, worden we er als mensen en als samenleving wijzer van om te leven in en met verschil? Dat lijkt mij een belangrijke vraag die overblijft in dit hele gebeuren. Hoe geven we een samenleving vorm waarin mensen van elkaar verschillen alleszins in normen en gedrag en misschien ook in (de priorisering) van waarden? Met respect voor elkaar en met meer dan verdraagzaamheid, maar eerder een zorgzaamheid om elkaar. Sultan Balli, psychologe met Turkse roots, noemde het onlangs in een lezing integratietransformatie, de metamorfose die elke burger van deze samenleving moet en zal ondergaan in het licht van aanwezige verschillen tussen mensen in die samenleving. Het gaat om samen vormgeven aan een samenleving, een samenleving die van ‘ons’ is. Arzu Merali legt daar de vinger op de wonde, wanneer ze zegt: “Laat ons eerlijk zijn, geen enkele overheid stelt de vraag wat Europees burgerschap betekent als je een andere huidskleur hebt of een andere religie aanhangt dan de meerderheid.” Daar ligt een uitdaging als antwoord op wat gebeurde.

Eén van de antwoorden op het blijven dialogeren en niet gewelddadig worden terwijl we leven in verschil, heb ik gevonden in de methode Deep Democracy, beslissen met de stem van de minderheid.  Wil je daar graag meer over weten: kom dan op 28/1 naar GoesTHing in Thee en Taart, een informele huiskamerbijeenkomst waarop ik mijn inzichten, enthousiasme en eerste ervaringen met deze methode met je deel. Krijg je hier graag een uitnodiging voor: mail me dan op info@goes-thing.be.