Zon, maan, sterren,
Aan de hemel staan
veel sterren
Daar staan ook hele
stammen:
Kinderen, vrouwen,
mannen –
Allen zijn sinds lang
al sterren.
Gebed van de Xam
Deze tekst las ik vanmorgen toen ik willekeurig een
bladzijde openlegde van het mooie tekst- en fotoboek ‘Wijsheid uit Afrika’. Het
bracht me terug bij een intense week van Deep Democracytrainingen geven. Heel
wat deelnemers faciliteren groepen (als coach, teamleider, trainer,
hulpverlener) waar verschil aan de orde van de dag is. Verschillen in
leerstijlen, in persoonlijkheden, in leeftijd, gender,… en ook
etnisch-culturele verschillen. Gelinkt aan de toenemende migratie in deze
samenleving, gaat verschil de laatste tijd steeds meer over etnisch-cultureel
verschil. We stellen ons vragen of de
methodes die we hanteren wel cultuursensitief zijn, we zien een andere soms
mindere impact van de werkwijzen die we voorheen met succes gebruikten.
In deze meerstemmige samenleving stellen we ons dus terecht ook
deze vraag: hoe universeel is de methode
Deep Democracy ? Kan iedereen dit wel: zeggen wat er gezegd moet worden,
direct zijn, spreken vanuit je ik.
Wat reflecties hierover deel ik graag met je:
- ons deze vraag stellen, is dat geen toonbeeld van wit superioriteitsdenken? Zo van: wij kunnen dit wel, maar ‘die anderen’, met hun ‘andere cultuur’, hun ‘lagere scholing’, hun ‘mindere taalvaardigheid’, enz… Dat we ons deze vraag stellen is op zich misschien al een voorbeeld van indirecte communicatie. Wat is de directe boodschap die hieronder zit? Wat willen wij zeggen die die vraag stellen? Misschien dat we ons er zelf niet altijd even comfortabel bij voelen? Zijn wij niet bij uitstek opgegroeid, zeker in België, in een zeer conflictvermijdende cultuur, erg onzekerheidsvermijdend ook. Tja, dan is zeggen wat er gezegd moet worden en niet weten wat er dan zal volgen als reactie, wel heel erg spannend…
- meer nog, als we wereldwijd bekijken waar deze methode ontstaan is, namelijk in Zuid Afrika en waar ze het eerst ingang vond, is het duidelijk dat deze methode mensen appelleert die groot zijn geworden in collectivistische/groepsculturen, culturen ook die meer verbonden zijn met voorouders. De Aboriginals in Australië bijvoorbeeld herkennen deze methode meteen als ‘dat is wat wij altijd gedaan hebben’. Misschien zit het nu in een ander jasje verpakt, maar het onderliggende gedachtengoed is zeer herkenbaar voor culturen die in gewoontes en gebruiken misschien ver van ons af staan. Deze methode laat bijvoorbeeld ook geestrollen spreken, de stem van mensen die afwezig zijn of er niet (meer) zijn en toch van invloed zijn. In vele Afrikaanse gemeenschappen vindt men dit helemaal geen gek idee. Als je daar vraagt wat de toekomst zal brengen, zegt men ‘vraag het aan de voorouders’. Ook Mindell zelf ziet heel veel linken tussen zijn werk en het werk van sjamanen. Zo is hij erg geïnspireerd door de lessen van Don Juan opgetekend door Carlos Castaneda en werkte hij in West-Afrika al zij aan zij met lokale sjamanen.
- en niet alleen dit geworteld zijn in wijsheden uit andere culturen, maar ook het andersculturele perspectief krijgt veel ruimte in deze methode. Die gaat bij uitstek over het beluisteren van minderheidsstemmen. En niet alleen in de inhoud van wat gezegd wordt kunnen we naar een minderheidsstem luisteren, maar ook in de vorm van wat mensen zeggen. Daarin klinkt soms een heel verhaal door bv. het verhaal van kolonialisme, dat zij zelf niet hebben meegemaakt, maar dat wel intergenerationeel ingeschreven staat in een manier van naar het leven kijken. Deze mensen spreken vanuit IK maar geven betekenis vanuit een WIJ. En dat is een andere vorm van direct spreken. Als trainer of facilitator in deze methode zijn het vaak deze momenten in groepen, deze hot spots, die je met beide handen aan wil grijpen omdat het kansen zijn op verandering niet alleen voor de mensen in die bepaalde context, maar zo werk je echt aan verandering in de wereld.
- als Deep Democracytrainer gebruik je je skills, maar meer nog je metaskills. Ik noem er twee: compassie en je intuïtie. En wat is intuïtie dan een dieper weten, een toegang hebben tot oude wijsheid. En wat is compassie? Een waarde, die intergenerationeel, interreligieus en intercultureel ingebed is. Karen Armstrong deed er uitgebreid onderzoek naar en startte ene wereldwijd platform voor compassie.
Deep Democracy en de onderliggende procesgeoriënteerde
psychologie is een benadering die de Westerse psychologie - die erg individueel
gericht is en veel belang hecht aan het ego – bekritizeert. In de procesgeoriënteerde
psychologie gaat het niet om groei van het individu maar wel groei in
bewustzijn. Bewustzijn - of de A+ in het competentiemodel van Fantini, dat we
eerder gebruikten als bron voor het ontwikkelen van een model voor
interculturele competentie - is het doel van onze interventies. Als we ons kunnen
bewustworden van wat er gebeurt in een groep, wat er gebeurt bij mij, wat van
mij is en wat van de ander en ik stop met projecteren en ik me toeëigen wat van
mij is. Zo groeit bewustzijn en kan je
een keuze maken. Deep Democracy gaat dus ook over actie. Vanuit bewustzijn,
bewust in het leven staan, ook in dagdagelijkse keuzes. Dat is hoe ik, wij en
de wereld vooruitgaan . En die ideeën rond groei in bewustzijn komen we overal
ter wereld tegen in verschillende religies en spirituele tradities: van
mindfullnes tot de Tao, van vipassana tot de I Ching.
De betekenis van ‘deep’ in deep democracy gaat over wijsheid
en potentieel en kan dus evengoed gaan over wijsheid die we leren van de mensen
die al sterren zijn.
Vrijdagavond ging ik naar het bedankingsfeest voor de vrijwilligers
van de vzw Prinses Harte. Een vzw die vanuit een tragisch verhaal, het verlies
van hun jonge dochter aan kanker, is uitgegroeid tot een warm initiatief dat
kinderen in moeilijke periodes van hun
leven troost en moed wil geven door schonheid te brengen via poppen,
dekentjes,… Ouders getuigden over het leven en de overgang tussen leven en dood
en ook zij zien en voelen hun kinderen in de sterren. Universeler kan toch
niet?
